Cwricwlwm i Gymru: y daith i weithredu’r cwricwlwm

Cyflwyniad

Diben y canllawiau hyn yw cefnogi ysgolion drwy ddarparu casgliad cyffredin o ddisgwyliadau, blaenoriaethau a gwybodaeth ategol ar gyfer cynllunio’r cwricwlwm a dulliau addysgu a dysgu effeithiol. Mae’r adran hon o’r canllawiau, sy’n anstatudol ac wedi’u cyhoeddi o dan adran 10 o Ddeddf 1996, yn cydnabod bod yr hanfodion yr un peth ar gyfer ymateb i anghenion dysgu yn dilyn y pandemig a diwygio’r cwricwlwm, ac nad ydynt yn ddau bwysau cystadleuol sy’n gwrthdaro. Mae’r disgwyliadau a nodwyd yn wreiddiol yn y dogfennau hynny wedi cael eu haddasu i adlewyrchu’r canlynol:

y sefyllfa newidiol ers iddynt gael eu cyhoeddi gyntaf
yr hyn a ddysgwyd o COVID-19
anghenion ysgolion am waith paratoi a gweithredu ar gyfer cyflwyno’r cwricwlwm

I gefnogi hyn, mae’r canllawiau yn nodi’r canlynol:

y blaenoriaethau ar gyfer cynllunio’r cwricwlwm, gan gynnwys o ran yr ymateb i COVID-19
y disgwyliadau a rennir o ran y camau y dylai ysgolion eu cymryd i gyflwyno Cwricwlwm i Gymru
canllawiau ar ddewis a datblygu adnoddau cwricwlwm a deunyddiau ategol
crynodeb o’r gofynion cyfreithiol mewn perthynas â chyflwyno’r cwricwlwm
crynodeb o’r cymorth cenedlaethol y gall ysgolion ei ddisgwyl er mwyn cefnogi’r gwaith o ddiwygio
canllawiau ar ddefnyddio cyllid a ddyrennir i ysgolion i gefnogi diwygio’r cwricwlwm

Mae’r canllawiau hyn yn adeiladu ar y cymorth a gynigir gan bartneriaid, yn enwedig consortia rhanbarthol ac awdurdodau lleol. Amlinellir y cymorth hwn yn y Cwricwlwm i Gymru: Cynllun gweithredu.

Mae’r canllawiau hyn ar gyfer arweinwyr ysgolion yn benodol, gan gydnabod bod arweinyddiaeth yn hanfodol i gyflawni newid, wedi’i gefnogi gan addysgu a dysgu ardderchog. Mae’r dull ysgolion fel sefydliadau sy’n dysgu yn hollbwysig i’r newid hwn a bydd yn helpu ysgolion wrth iddynt ddechrau ar y daith hon.

Blaenoriaethau ar gyfer datblygu’r cwricwlwm ac ar gyfer dysgu

Nod yr adran hon yw rhoi un set glir o ddisgwyliadau o ran yr hyn y dylai prosesau cynllunio’r cwricwlwm a’r hyn y dylai dysgu ganolbwyntio arno ar gyfer:

‘adnewyddu’ – addasu ac ailflaenoriaethu addysgu a dysgu er mwyn sicrhau bod dysgwyr yn gwneud cynnydd yn sgil COVID-19
‘diwygio’ – paratoi ar gyfer cyflwyno Cwricwlwm i Gymru

Mae hyn yn cydnabod bod yr un egwyddorion ar gyfer cynllunio’r cwricwlwm, addysgu a dysgu yn hanfodol ar gyfer y ddau. Bwriedir iddynt helpu ysgolion gyda chwestiynau ynghylch cynllunio’r cwricwlwm, yn ogystal â helpu ymarferwyr i addasu eu harferion addysgu er mwyn sicrhau dysgu effeithiol. Mae’r egwyddorion hyn wedi’u cynllunio i helpu arwain ysgolion wrth iddynt gynllunio eu cwricwla ac i ddarparu sylfaen ar gyfer ymgysylltu â fframwaith Cwricwlwm i Gymru.

Mae’n hanfodol bod unrhyw gynllunio parhaus ar gyfer ymateb i effeithiau COVID-19 yn cael ei weld yng nghyd-destun y ffordd y gall Cwricwlwm i Gymru gefnogi hyn. Yn yr un modd, dylid cynllunio ar gyfer Cwricwlwm i Gymru gael ei ystyried yng nghyd-destun y ffordd y gall anghenion dysgwyr newid yn sgil y pandemig. Mae’r dulliau a nodir yma wedi’u cynllunio i helpu ysgolion a lleoliadau i ymateb i’r ddau mewn ffordd integredig.

Mae hyn yn arbennig o bwysig yng nghyd-destun iechyd a lles dysgwyr. Mae iechyd a lles dysgwyr yn ystyriaeth allweddol drwy gydol y 3 chwestiwn isod. Mae’n ganolog i anghenion dysgwyr, mae’n hanfodol er mwyn galluogi dysgwyr i symud ymlaen, ac mae’n rhan o ddeall sut maent yn symud ymlaen. Wrth i ysgolion gynllunio eu cwricwlwm, bydd deall sut mae’n effeithio ac yn cefnogi lles dysgwyr yn allweddol i ddysgu llwyddiannus.

Mae lles dysgwyr yn alluogwr hanfodol ar gyfer dysgu. Ni fydd dysgwyr yn dysgu’n effeithiol oni bai eu bod nhw’n fodlon ac yn ddiogel. Mae’r Maes Dysgu a Phrofiad Iechyd a Lles (Maes) yn cynnig cefnogaeth i ddeall yr anghenion hyn ac maent yn berthnasol ar draws yr holl ddysgu. Dylid cefnogi dysgwyr dryw’r ‘Fframwaith ar sefydlu dull ysgol gyfan ar gyfer llesiant emosiynol a meddyliol’.

1. Beth y dylai ein dysgwyr ei ddysgu a pham?

Dylai fod diben clir i’r holl waith o ddatblygu’r cwricwlwm. Mae dealltwriaeth glir o ddiben dysgu a pham mae gwybodaeth, sgiliau a phrofiadau penodol yn bwysig yn helpu i roi ffocws i’r gwaith o gynllunio cynnydd a dysgu ac addysgu.

Dylai’r wybodaeth, y sgiliau a’r profiadau y mae dysgwyr yn eu datblygu, ynghyd â chanlyniad dysgu gyfrannu at feithrin dysgwyr sy’n gwireddu’r pedwar diben. Ceir canllawiau manylach ar ddewis gwybodaeth, sgiliau a phrofiadau yng nghanllawiau Cwricwlwm i Gymru, yn enwedig yr adran ‘Cynllunio eich cwricwlwm’. Mae’r datganiadau o’r hyn sy’n bwysig yn nodi’r ddealltwriaeth allweddol y mae’n rhaid i ddysgwyr ei datblygu ynghyd â'r sgiliau trawsgwricwlaidd mandadol.

Dylai dealltwriaeth o anghenion dysgwyr, a lle maent arni yn eu dysgu, lywio diben y dysgu. Drwy ddeall y cynnydd y mae dysgwyr wedi’i wneud, mae asesu yn galluogi ymarferwyr i nodi anghenion dysgwyr fel unigolion ac fel grŵp a chynllunio ar gyfer dysgu yn y dyfodol. Bydd dysgwyr eu hunain yn ffynhonnell bwysig o wybodaeth o ran deall yr anghenion hyn, ynghyd â chanllawiau Cwricwlwm i Gymru.

2. Pa ffurf y dylai cynnydd yn y dysgu hwnnw ei dilyn?

Dylai prosesau cynllunio’r cwricwlwm, sy’n gysylltiedig ag addysgu a dysgu effeithiol, alluogi dysgwyr i wneud cynnydd ystyrlon. Dylai’r gwaith o gynllunio’r cwricwlwm bennu pa wybodaeth, sgiliau a phrofiadau fydd yn cefnogi dysgwyr i wneud cynnydd yn y byrdymor a thros amser, a sut y dylid trefnu’r rhain.

Yng Nghwricwlwm i Gymru, mae’n rhaid i’r egwyddorion cynnydd a’r datganiadau o’r hyn sy’n bwysig, sy’n ffurfio’r sail fandadol ar gyfer cynnydd, lywio’r gwaith o gynllunio ar gyfer cynnydd yn uniongyrchol. Mae’r rhain hefyd yn cynnig adnodd defnyddiol ar gyfer gwella cynnydd dysgwyr mewn ymateb i unrhyw effeithiau parhaus yn sgil COVID-19.

I wneud hyn, mae angen dealltwriaeth gyffredin o’r cynnydd hwn ar staff mewn ysgolion a lleoliadau a rhyngddynt – pa ffurf y dylai cynnydd ei dilyn ar hyd teithiau dysgwyr, sut y dylid eu cefnogi i wneud cynnydd a pha fath o gynnydd y maent yn ei wneud. Mae hyn yn creu sylfaen gref ar gyfer asesu’r cynnydd hwnnw fel rhan sylfaenol o addysgu a dysgu. Wrth feithrin dealltwriaeth gyffredin, dylai ysgolion ac ymarferwyr sicrhau bod disgwyliadau uchel ar gyfer cynnydd ar hyd y continwwm addysg 3 i 16 a thu hwnt.

Er mwyn cefnogi’r gwaith o gynllunio’r cwricwlwm, caiff y disgrifiadau dysgu eu cynllunio i helpu ymarferwyr i ddeall pa ffurf y dylai cynnydd dysgwyr ei dilyn. Maent yn cynnig arweiniad ar gyflymder cynnydd er mwyn cefnogi ymarferwyr a llywio’r gwaith o gynllunio’r cwricwlwm a dysgu ac addysgu. Dylid eu defnyddio fel cyfeirbwyntiau i bennu’r canlynol:

sut y dylid cynllunio gwybodaeth, sgiliau a phrofiadau er mwyn cefnogi dysgwyr i wneud cynnydd yn y cysyniadau a nodir yn y datganiadau o’r hyn sy’n bwysig
sut y dylid cynllunio addysgu a dysgu er mwyn sicrhau y gwneir cynnydd
a yw’r wybodaeth, y sgiliau a’r profiadau a gynlluniwyd yn ddigon heriol, eang a manwl, gan gydnabod y bydd rhai dysgwyr yn gweithio ar lefel uwch na’r disgwyliadau

Mae disgrifiadau dysgu yn cynnig cyfeirbwyntiau drwy gydol prosesau cynllunio’r cwricwlwm a chynllunio dysgu. Dylid eu defnyddio i brofi a dilysu cynllunio a dulliau gweithredu, gan sicrhau bod gwybodaeth, sgiliau a phrofiadau yn cyfrannu at ddarlun mwy cynnydd. Ni ddylid eu defnyddio fel y man cychwyn ar gyfer cynllunio’r cwricwlwm. Ni ddylai ysgolion geisio eu ‘cyflawni’ drwy gyfres gul o dasgau annibynnol heb ddiben ehangach, cynnydd na gwybodaeth, sgiliau a phrofiad mewn cof.

3. Sut y dylem asesu’r cynnydd hwnnw?

Diben asesu yw cefnogi pob dysgwr unigol i wneud cynnydd. Mae asesu yn hollbwysig er mwyn deall cryfderau dysgwyr a meysydd i’w datblygu ac mae’n rhan hanfodol o gynllunio’r cwricwlwm. Dylai lywio pa gymorth a heriau penodol sydd eu hangen ar ddysgwyr i wireddu eu potensial llawn, a’r camau nesaf yn eu dysgu. Mae angen dealltwriaeth glir o ddiben y dysgu a’r cynnydd disgwyliedig er mwyn gwneud hyn.

Dylai asesu ganolbwyntio ar ystyried tystiolaeth o b’un a yw dysgwyr yn gwneud cynnydd a sut – sut mae eu gwybodaeth a’u sgiliau yn datblygu a sut maent yn ymgysylltu â phrofiadau. Yng nghyd-destun Cwricwlwm i Gymru, mae’n rhaid i’r egwyddorion cynnydd a’r datganiadau o’r hyn sy’n bwysig lywio hyn.

Dylai ysgolion ac ymarferwyr ddatblygu a defnyddio amrywiaeth eang o ddulliau asesu sydd wedi’u hymgorffori mewn addysgu a dysgu. Dylai hyn gynnwys asesiadau parhaus ac anffurfiol. Bydd arsylwi a thrafod â dysgwyr yn nodwedd bwysig yn hyn o beth a bydd yn cynnig tystiolaeth o ba gynnydd a wneir a sut. Dylai asesiadau personol, fel dull hyblyg o gasglu gwybodaeth am sgiliau rhifedd a darllen er mwyn cefnogi anghenion dysgwyr unigol, gyfrannu at y dull gweithredu hwn. Gan mai eu nod yw cefnogi cynnydd dysgwyr, byddant yn parhau i fod yn rhan statudol o’r dull asesu.

Wrth ddatblygu dulliau asesu, dylai ymarferwyr ystyried pa ffurf maent yn disgwyl i gynnydd ei dilyn a sut maent yn gwybod bod dysgwyr yn gwneud cynnydd.

Dylai ysgolion ac ymarferwyr ddefnyddio disgrifiadau dysgu i ddatblygu amrywiaeth eang o ddulliau asesu sy’n casglu tystiolaeth o ddysgu ac yn helpu i bennu a yw dysgwyr yn gwneud cynnydd mewn perthynas â chwricwlwm eu hysgol, a sut. Bydd dulliau asesu penodol yn dibynnu ar yr wybodaeth, y sgiliau a’r profiadau sy’n cael eu datblygu ac anghenion dysgwyr. Ni ddylai ysgolion geisio rhannu disgrifiadau dysgu yn set sefydlog o feini prawf asesu a ddefnyddir fel rhestr dicio. Nid dyna yw eu diben ac nid yw’n helpu i ddeall a yw dysgwyr yn gwneud cynnydd ystyrlon neu beidio.

Ceir canllawiau pellach yng nghanllawiau asesu Cwricwlwm i Gymru. Hefyd, mae deunyddiau ategol ar gyfer cwricwlwm, asesu a gwerthuso cynnydd dysgwyr wedi’u llunio i gefnogi cynllunio cwricwlwm mewn ysgolion a lleoliadau. Maent yn adeiladu ar y canllawiau ar y Cwricwlwm i Gymru a’r canllawiau newydd ar wella ysgolion, ac yn nodi cefnogaeth ymarferol ar gyfer datblygu cwricwlwm, sicrhau ansawdd, a hunanwerthuso.

Disgwyliadau cyffredin ar gyfer cyflwyno’r cwricwlwm

Mae’r adran hon yn nodi’r camau y dylai ysgolion eu cymryd ar gyfer cynllunio, datblygu a chyflwyno’r Cwricwlwm i Gymru.

Mae’r canllawiau hyn yn adlewyrchu natur gylchol prosesau cynllunio’r cwricwlwm. Mae’n adlewyrchu’r ffaith bod ysgolion yn ymgymryd â’r camau hyn ar yr un pryd a thros sawl cylch i lywio gwaith datblygu parhaus, yn hytrach na fel camau dilyniannol, ar wahân. Wrth i ysgolion ddatblygu eu cwricwlwm, bydd angen iddynt ddychwelyd i’r cwestiynau sydd wedi cael eu gosod ym mhob cam i brofi a mireinio dulliau.

Mae’r cyfnodau yn tynnu sylw at bwysigrwydd cymryd amser i sicrhau bod y gwaith paratoi yn gywir. Mae buddsoddi yn y cyfnod ymgysylltu yn hanfodol er mwyn sicrhau bod yr ysgol gyfan yn deall y fframwaith Cwricwlwm i Gymru a datblygu cwricwlwm o ansawdd uchel sy’n ymgorffori egwyddorion Cwricwlwm i Gymru yn llawn. Mae ymgysylltu ag egwyddorion y cwricwlwm mewn modd arwynebol neu frysiog yn cael effaith sylweddol ar ansawdd cwricwlwm yr ysgol ac yn arwain at fwy o waith i fynd i’r afael â hyn yn yr hirdymor.

Dylai’r broses o ddatblygu’r cwricwlwm rymuso ysgolion i fod â hyder yn y cwricwlwm y maent yn ei gynllunio. Ni ddylai ysgolion nac ymarferwyr deimlo bod angen iddynt gyfiawnhau hyn drwy gynhyrchu deunyddiau ychwanegol er mwyn profi’r hyn y maent yn ei wneud.

Mae hon yn broses barhaus o wella cyson. Er bod angen i ysgolion fodloni gofynion deddfwriaethol (gweler ‘Crynodeb o’r gofynion ar gyfer cyflwyno’ isod), mae ar ysgolion angen parhau i ddatblygu a mireinio eu cwricwlwm mewn proses ailadroddol barhaus. Ni ddylai ysgolion deimlo eu bod yn cael eu rhuthro i gymryd llwybrau byr yn y broses gynllunio, megis prynu cwricwlwm ‘parod’.

Gellir dod o hyd i wybodaeth a chwestiynau ychwanegol y bydd ysgolion efallai am eu hystyried yn thema cwricwlwm yr ‘Adnodd cenedlaethol: gwerthuso a gwella’.

Amserlenni

I ysgolion cynradd, dechreuodd y cam cyflwyno ym mis Medi 2022. Dechreuodd ysgolion uwchradd a ddewisodd gyflwyno’r cwricwlwm i Flwyddyn 7 hefyd ym mis Medi 2022; gyda’r cwricwlwm yn orfodol i Flynyddoedd 7 ac 8 o fis Medi 2023 ymlaen.

Yn ystod blwyddyn academaidd 2022 i 2023, bydd pob ysgol uwchradd yn ymgymryd â gwaith yn y 3 chyfnod. Yn ystod y cyfnod hwn, ac yn rhan o broses barhaus, dylent weithio’n agos iawn gyda’u hysgolion cynradd clwstwr i ddeall eu profiadau a natur cynnydd y dysgwyr, gan gynllunio ar gyfer pontio.

Rôl arweinyddiaeth yn y broses gynllunio

Mae arweinyddiaeth yn elfen hollbwysig yn y broses gynllunio. Fel rhan o hyn, dylai arweinwyr:

ddatblygu diwylliant ar gyfer newid sy’n ymgorffori datblygu ar y cyd, gyda sgyrsiau parhaus ar bob lefel, ac sy’n blaenoriaethu amser i gymuned yr ysgol gyfan ddeall y newidiadau ac ymgysylltu â nhw
cydnabod pwysigrwydd neilltuo amser yn barhaus a gwneud ymdrech i feithrin dealltwriaeth o’r ﬀramwaith cwricwlwm ac asesu newydd ar draws yr ysgol a chymryd camau i sicrhau bod hyn yn digwydd
defnyddio cynllun datblygu’r ysgol i bennu blaenoriaethau ar gyfer y 3 blynedd nesaf, yn seiliedig ar ddadansoddiad o’r hyn sydd ei angen i wireddu cwricwlwm newydd i’r ysgol
sicrhau cydweithrediad ystyrlon ac ymrwymiad cyffredin ar hyd y continwwm 3 i 16 er mwyn sicrhau trefniadau pontio a chynnydd effeithiol, wedi’u cefnogi gan broses gydgysylltiedig o ddatblygu’r cwricwlwm a threfniadau asesu

Y broses ailadroddol o gynllunio’r cwricwlwm

Ymgysylltu

Meithrin dealltwriaeth o fodel cysyniadol y cwricwlwm – mae hyn yn cynnwys ymgysylltu â deunyddiau a llenyddiaeth a gwneud synnwyr ohonynt, a datblygu neu ddiweddaru’r weledigaeth, gan ymgysylltu yn yr ysgol a’r tu allan iddi. Myfyrio ar yr arferion presennol a’r hyn a ddysgwyd wrth ymateb i COVID-19.

Cynllunio, trefnu a threialu

Datblygu cynllun cwricwlwm ac asesu lefel uchel, wedi’i lywio gan y canllawiau, a bwrw ymlaen gyda blaenoriaethau i gefnogi’r gwaith o wireddu’r cwricwlwm yn unol â chynllun datblygu’r ysgol. Treialu agweddau ar gynllunio, dulliau gweithredu ac addysgeg newydd, gan ddefnyddio’r hyn a ddysgir i werthuso a mireinio eu dull gweithredu.

Gwerthuso a pharatoi ar gyfer addysgu am y tro cyntaf

Gwerthuso cynlluniau cychwynnol a threialu dulliau gweithredu pellach. Llunio cynlluniau tymor canolig ar gyfer cyflwyno’r cwricwlwm yn y dyfodol a datblygiad cwricwlwm ailadroddol parhaus.

Amserlenni

Ymgysylltu

Gwaith allweddol

Dylai ysgolion feithrin dealltwriaeth o fodel cysyniadol y cwricwlwm. Mae hyn yn cynnwys ymgysylltu â deunyddiau a llenyddiaeth a gwneud synnwyr ohonynt, a datblygu neu ddiweddaru eu gweledigaeth. Dylent fyfyrio ar yr arferion presennol a’r hyn a ddysgwyd wrth ymateb i COVID-19.

Beth mae hyn yn ei olygu i ysgolion?

Dylai ysgolion ddatblygu dealltwriaeth ysgol gyfan ddofn o:

gwricwlwm a arweinir gan y dibenion
sut mae’r pedwar diben yn llywio holl ﬂaenoriaethau’r ysgol
model y cwricwlwm a’r dull asesu a nodir yng nghanllawiau Cwricwlwm i Gymru ymhlith yr holl staff
yr ystod o anghenion, galluoedd, hunaniaethau a gwerthoedd sydd gan ddysgwyr i helpu i sefydlu’r hyn y mae’r pedwar diben yn ei olygu iddynt a chyd-destun yr ysgol
y cysyniadau allweddol a amlinellir yn y datganiadau o’r hyn sy’n bwysig ac ystyried sut y gellir datblygu’r rhain drwy’r cwricwlwm
pwysigrwydd a gwerth gwybodaeth, sgiliau a phroﬁadau, a’u rôl wrth alluogi dysgu, fel y nodir yng nghanllawiau Cwricwlwm i Gymru

Dylai ysgolion greu dull o gynllunio’r cwricwlwm sy’n:

datblygu gweledigaeth ar gyfer y cwricwlwm a’r dysgu a’r addysgu sy’n ei gefnogi yn ogystal â blaenoriaethau ar gyfer datblygu addysgu yn yr ysgol
cydnabod rôl dysgu proffesiynol mewn perthynas â diwygio’r cwricwlwm a chynllunio i hyn gefnogi’r holl ymarferwyr
cynllunio ar gyfer proses ymgysylltu ddwyffordd â rhieni, gofalwyr a chymuned ehangach yr ysgol
gwerthuso’r arferion presennol a’r hyn a ddysgwyd wrth ymateb i COVID-19

Mae’n hanfodol bod ysgolion ac ymarferwyr yn deall egwyddorion allweddol, strwythur a goblygiadau Cwricwlwm i Gymru wrth iddynt fynd ati i gynllunio cwricwlwm manwl. Dylai ysgolion sicrhau bod ganddynt ddealltwriaeth ddofn o’i athroniaeth, ei nodweddion cynllunio allweddol a sut mae’n wahanol. Heb hyn, mae ymarferwyr yn debygol o ddefnyddio Cwricwlwm i Gymru fel petai’n gwricwlwm cenedlaethol a pheidio â gwneud y newidiadau angenrheidiol i brosesau cynllunio’r cwricwlwm ac addysgu. Dylai arweinwyr gydnabod pwysigrwydd meithrin y ddealltwriaeth hon ar draws yr ysgol, gan gefnogi’r holl staff i ymgysylltu o gamau cynharaf y broses. Bydd yn cymryd amser i feithrin dealltwriaeth ddofn a dylai fod yn broses barhaus.

Mae gweledigaeth ar gyfer cwricwlwm yn nodi’r hyn y mae cwricwlwm ysgol yn ceisio ei gyflawni a’i flaenoriaethau. Dylai wneud synnwyr o’r cwricwlwm yn ei gyfanrwydd, a’r ffordd y mae’n cefnogi dysgwyr i ddatblygu tuag at y pedwar diben. Er mwyn cefnogi eu gweledigaeth, dylai ysgolion ystyried y cwestiynau a nodir yn y cyflwyniad i ‘Cynllunio eich cwricwlwm’. Dylai’r weledigaeth hon gael ei datblygu ar y cyd; dylai pawb fod yn berchen arni, ei deall a’i defnyddio er mwyn llywio’r broses o gynllunio a gwireddu’r cwricwlwm. Mae’n bosibl y bydd yn ffurfio rhan o grynodeb cwricwlwm y mae’n ofynnol i’r ysgol ei gyhoeddi, ond nid oes rhaid iddi fod yn ddogfen ysgrifenedig ffurfiol. Ni ddylai ysgolion deimlo bod angen creu ‘gweledigaeth’ ar wahân neu unigryw ar gyfer pob maes neu agwedd ar ddysgu, oni bai fod hyn yn ddefnyddiol.

Cwestiynau allweddol i ysgolion

Sut rydym yn sicrhau dealltwriaeth gyffredin o gwricwlwm a arweinir gan y dibenion?

Beth yw ein meddylfryd mewn ymateb i’r cwestiynau a nodir yng nghyflwyniad ‘Cynllunio eich cwricwlwm’?
Beth mae’r pedwar diben yn ei olygu i ddysgwyr yn ein cyd-destun ni? Sut y dylai’r rhain ysgogi blaenoriaethau ac arferion ein hysgol? Beth yw ein dealltwriaeth gyffredin o’r hyn y mae llwyddiant yn ei olygu i’n dysgwyr?
Sut mae’r datganiadau o’r hyn sy’n bwysig yn llywio’r broses o gynllunio’r cwricwlwm? Sut maent yn cysylltu â’r hyn sydd ei angen ar ein dysgwyr?
Ym mha ffordd y mae COVID-19 wedi newid anghenion ein dysgwyr? Sut mae ein cwricwlwm a’n harferion wedi newid? Beth sy’n gweithio’n dda? Pam?
Beth yw diben ein dysgu a’n haddysgu ar hyn o bryd? Pa agweddau ar ein dull gweithredu presennol y gellid eu datblygu? Ble mae’r diben yn aneglur?

Cynllunio, trefnu a threialu

Gwaith allweddol

Dylai ysgolion ddatblygu cynllun cwricwlwm ac asesu lefel uchel, wedi’i lywio gan y canllawiau, a bwrw ymlaen â’u blaenoriaethau i gefnogi’r gwaith o wireddu’r cwricwlwm yn unol â’u cynllun datblygu ysgol. Dylai ysgolion dreialu agweddau ar gynllunio, dulliau gweithredu ac addysgeg newydd, gan ddefnyddio’r hyn a ddysgir i werthuso a mireinio eu dull gweithredu

Dylai model cwricwlwm lefel uchel adeiladu ar y weledigaeth ar gyfer y cwricwlwm. Dylai ystyried pa wybodaeth, sgiliau a phrofiadau allweddol y dylai dysgwyr eu datblygu er mwyn gwneud cynnydd dros amser yn unol â’r datganiadau o’r hyn sy’n bwysig a thuag at y pedwar diben, a’r gwerthoedd a’r ymagweddau sy’n sail iddynt. Bydd adrannau ‘Cynllunio eich cwricwlwm’ o ganllawiau Cwricwlwm i Gymru yn cefnogi’r broses hon.

Beth mae hyn yn ei olygu i ysgolion?

Dylai ysgolion sefydlu egwyddorion cynllunio er mwyn:

pennu egwyddorion cynllunio er mwyn sicrhau safonau uchel a galluogi pob dysgwr i wneud cynnydd da a chynaladwy
datblygu dulliau gweithredu cychwynnol ar gyfer gofynion mandadol y cwricwlwm (gweler ‘Crynodeb o’r gofynion ar gyfer cyflwyno’ isod)

Dylai ysgolion feithrin dealltwriaeth gyffredin o gynnydd. Dylent:

ddatblygu dealltwriaeth gyﬀredin o gynnydd mewn ysgol, gan nodi beth mae hyn yn ei olygu i’w chyd-destun
rhannu a thrafod y ddealltwriaeth gychwynnol hon o fewn clwstwr yr ysgol a myfyrio ar y trafodaethau hyn i ddatblygu syniadau’r ysgol ymhellach
mae cydweithio mewn clystyrau i sicrhau bod pawb yn berchen ar gynnydd ar y cyd yn hollbwysig er mwyn sicrhau bod dysgwyr yn symud yn effeithiol ar hyd y continwwm 3 i 16. Dylai hyn gynnig cydlyniant rhwng cwricwla mewn cyfnodau gwahanol wrth adlewyrchu gweledigaeth unigryw pob ysgol. Dylai gefnogi cynnydd dysgwyr ac ymwneud â datblygu a threialu prosesau ar y cyd i gefnogi trosglwyddiad dysgwyr

Dylai ysgolion ddatblygu model cwricwlwm lefel uchel ar y cyd, gan gynnwys trefniadau asesu i gefnogi cynnydd pob dysgwr, sy’n:

ystyried dulliau gweithredu o ran sut y caiff y Meysydd, y datganiadau o’r hyn sy’n bwysig, yr egwyddorion cynnydd a’r disgyblaethau eu defnyddio i lywio’r broses o gynllunio’r cwricwlwm ac asesiadau
ystyried amrywiaeth o ddulliau (er enghraifft disgyblaethol, rhyngddisgyblaethol, amlddisgyblaethol) o gynllunio’r cwricwlwm a’r ffordd y gall dulliau gefnogi cynnydd
ar ôl datblygu cynnydd lefel uchel, ystyried sut y gellir trefnu gwybodaeth, sgiliau a phrofiadau er mwyn cefnogi cynnydd dysgwyr yn y ffordd orau
sicrhau bod cysylltiad clir rhwng datblygu’r cwricwlwm a’r pedwar diben, gan geisio cyfleoedd i ddatblygu’r nodweddion hyn ymhellach

Dylai ysgolion dreialu agweddau o’u cwricwlwm. Dylent:

benderfynu pa ddulliau i’w profi a’u gwerthuso yng nghyd-destun yr ysgol, ac mewn gwahanol Feysydd sicrhau bod holl anghenion y dysgwr yn cael eu hystyried mewn cyd-destun cynhwysol
o fewn cyd-destun y cwricwlwm lefel uchel, ymgymryd â gwaith cynllunio byrdymor a thymor canolig a threialu dulliau addysgu a dysgu newydd
defnyddio’r broses ymholi i helpu i hwyluso’r gwaith o gynllunio’r cwricwlwm, gan sicrhau bod staff yn gwella eu dealltwriaeth o’r broses hon

Mae datblygu dealltwriaeth a rennir o gynnydd yn golygu ystyried pa ffurf y dylai cynnydd eang ei dilyn i ddysgwyr ar hyd y continwwm 3 i 16 o fewn y Meysydd, y datganiadau o’r hyn sy’n bwysig a’r disgyblaethau cysylltiedig. Mae’n rhaid i hyn adlewyrchu’r cynnydd a nodir yn yr egwyddorion cynnydd a chefnogi dysgwyr i wneud cynnydd yn y datganiadau o’r hyn sy’n bwysig. Dylai gynnwys cydweithredu ar draws y clwstwr cyfan a rhwng clystyrau er mwyn sicrhau bod cynnydd yn gydlynol a bod dysgwyr yn trosglwyddo’n effeithiol rhwng gwahanol gyfnodau addysgol neu leoliadau gwahanol. Mae datblygu a threialu cynnydd ar y cyd ar draws clwstwr yn hanfodol i ddatblygu disgwyliadau uchel a thrywydd cynnydd cydlynol ar gyfer dysgwyr.

Dylai ysgolion ddewis ystod o ddulliau dysgu sy’n briodol i’r cysyniadau, a’r wybodaeth, y sgiliau a’r profiadau dan sylw, ac anghenion y dysgwyr. Dylent ddatblygu cysylltiadau naturiol rhwng y cysyniadau, yr wybodaeth a’r sgiliau a ddatblygwyd mewn Meysydd gwahanol. Er mwyn gwneud hyn, mae angen dealltwriaeth gref o’r ffurf y mae cynnydd yn ei dilyn mewn disgyblaethau gwahanol i ddechrau, cyn datblygu unrhyw ddulliau rhyngddisgyblaethol o fewn y Meysydd a rhyngddynt. Lle mae dulliau yn cyfuno dysgu mewn disgyblaethau gwahanol, dylent wella dealltwriaeth o gysyniadau a gwybodaeth allweddol a’r sgiliau a ddatblygir. Mae’n allweddol bod dysgu yn ystyrlon ac y caiff ei ddatblygu mewn cyd-destun dilys. Mae’n annhebygol iawn y bydd un dull gweithredu yn briodol ym mhob sefyllfa, er enghraifft ceisio cwmpasu pob agwedd ar ddysgu drwy ddulliau rhyngddisgyblaethol neu thematig.

Cwestiynau allweddol i ysgolion

Beth sydd ei angen arnom i wireddu ein gweledigaeth ar gyfer y cwricwlwm?
Beth y mae angen i’n dysgwyr ei ddysgu? Pam?
Pa wybodaeth, sgiliau a phrofiadau y dylai ein dysgwyr ymgysylltu â nhw er mwyn gwneud cynnydd yn y datganiadau o’r hyn sy’n bwysig tuag at y pedwar diben? Pam mae’r rhain yn bwysig? Sut mae hyn yn cyfrannu at y pedwar diben ac yn adeiladu at y datganiadau o’r hyn sy’n bwysig?
Sut mae ein gwaith cynllunio’r cwricwlwm yn adlewyrchu gofynion mandadol Cwricwlwm i Gymru?
Sut rydym yn disgwyl i ddysgwyr wneud cynnydd? Sut y gallwn sicrhau bod hyn yn seiliedig ar ddealltwriaeth o gynnydd a datblygiad plant? Pa ffurf y dylai’r cynnydd hwn ei dilyn dros eu taith ddysgu? Sut y gallwn gydweithio fel clwstwr i gefnogi hyn?
Pa Feysydd, datganiadau o’r hyn sy’n bwysig a disgyblaethau y mae’r wybodaeth, y sgiliau a’r profiadau hyn yn cyfrannu atynt? Pa gysylltiadau naturiol y gellir eu gwneud sy’n ehangu ac yn gwella dealltwriaeth y dysgwyr?
Sut y byddwn yn ymgorffori themâu trawsgwricwlaidd a amlinellir yn ‘Cynllunio eich cwricwlwm’ o fewn ein cwricwlwm?
Sut y gall dulliau gweithredu disgyblaethol, rhyngddisgyblaethol ac amlddisgyblaethol gefnogi dysgwyr i ddatblygu gwybodaeth, sgiliau a phrofiadau gwahanol? Pa ddulliau gweithredu allai fod yn briodol ar gamau gwahanol ar daith dysgwr?
Sut y gallwn osod disgwyliadau uchel ar gyfer dysgwyr ar hyd y continwwm dysgu?
Sut y gallwn sicrhau bod ein cwricwlwm yn cynnwys pob dysgwr?
Sut y gallwn sicrhau bod ein cwricwlwm yn adlewyrchu ein blaenoriaethau? Pa adnoddau sydd eu hangen i gefnogi hyn?

Gwerthuso a pharatoi ar gyfer addysgu am y tro cyntaf

Gwaith allweddol

Dylai ysgolion werthuso cynlluniau cychwynnol a threialu dulliau gweithredu pellach. Dylai ysgolion greu cynlluniau tymor canolig ar gyfer grwpiau blwyddyn y caiff y cwricwlwm ei gyflwyno iddynt y flwyddyn ganlynol.

Mae hyn yn golygu y dylai ysgolion:

werthuso’r treialon a myfyrio ar y dysgu er mwyn dylanwadu ar y gwaith parhaus o gynllunio’r cwricwlwm
parhau i ddatblygu dulliau o ymdrin â’r holl Feysydd a’r disgyblaethau sy’n rhan ohonynt, er mwyn llywio’r gwaith o gynllunio’r cwricwlwm a’r trefniadau asesu (dylai hyn gynnwys datblygu dulliau gweithredu er mwyn galluogi trefniadau asesu effeithiol a phriodol fel rhan annatod o ddysgu ac addysgu)
ehangu gwaith cynllunio a threialu byrdymor a thymor canolig, gan sicrhau bod y dulliau gweithredu newydd hyn yn cynnwys pob dysgwr
dysgu o gynlluniau i dreialu a phrofi dulliau posibl o gynllunio’r cwricwlwm, addysgu, dysgu ac asesu, a defnyddio hyn i fireinio’r dull gweithredu
datblygu modelau ymholi proffesiynol ar lefel yr ysgol i helpu i hwyluso’r gwaith parhaus o gynllunio a chreu’r cwricwlwm
datblygu, treialu a chwblhau cynlluniau pontio fel rhan o’r gwaith o gynllunio’r cwricwlwm er mwyn sicrhau bod proses effeithiol ar waith i ddysgwyr symud ar hyd y continwwm 3 i 16
cynllunio a datblygu trefniadau priodol sy’n ymgysylltu â rhieni a gofalwyr mewn proses gyfathrebu ddwyffordd ar gynnydd eu plentyn

Cwestiynau allweddol i ysgolion

Sut y dylai ein cwricwlwm gael ei roi ar waith yn ymarferol?
Beth sydd wedi gweithio’n dda? Pam mae wedi gweithio’n dda?
Beth y gellir ei wella? Sut? Pam mae angen gwneud y gwelliant hwnnw?
Sut y gallwn sicrhau bod profiadau parhaus dysgwyr yn llywio’r gwaith o fireinio ein cwricwlwm?
Sut mae’r gwaith a gafodd ei dreialu gennym yn cymharu â’n gweledigaeth a’n blaenoriaethau? Sut rydym yn sicrhau bod ein cwricwlwm datblygol yn parhau i fod yn heriol ac yn gynhwysol?
A ydym yn bodloni gofynion fframwaith y Cwricwlwm i Gymru?

Addysgu am y tro cyntaf

Gwaith allweddol

Mae ysgolion yn mabwysiadu eu cwricwlwm a dechrau ei roi ar waith, fel y cytunwyd arno gan y pennaeth a’r corff llywodraethu. Dylai ysgolion fireinio cynllun y cwricwlwm wrth i’w dysgwyr wneud cynnydd parhaus. Dylai ysgolion fyfyrio ar effeithiolrwydd eu cwricwlwm a defnyddio’r ddealltwriaeth honno i wella.

Mae hyn yn golygu y dylai ysgolion:

fabwysiadu’r cwricwlwm a dechrau ei roi ar waith
mireinio cynllun y cwricwlwm, yn seiliedig ar brofiad, gan ddatblygu dealltwriaeth ac wrth i’r cwricwlwm gael ei gyflwyno i flynyddoedd pellach
datblygu, a defnyddio, systemau i fyfyrio ar effeithiolrwydd Cwricwlwm i Gymru, addysgeg a threfniadau asesu a defnyddio’r ddealltwriaeth honno i wella
sicrhau dealltwriaeth fanylach o’r pedwar diben, a’r hyn y maent yn ei olygu i ddysgwyr, a defnyddio hyn i lywio’r gwaith o wireddu’r cwricwlwm, y dull asesu, ac addysgeg
defnyddio’r cyﬂeoedd a gynigir yng Nghwricwlwm i Gymru i newid arferion er mwyn codi safonau, cau’r bwlch cyrhaeddiad, a chefnogi cynnydd dysgwyr tuag at y pedwar diben

Mae mabwysiadu cwricwlwm yn nodi dim ond dechrau proses barhaus o ddatblygu a mireinio’r cwricwlwm. Dylai’r cwricwlwm fod yn esblygu’n barhaus, gan ymdrechu i gyflawni disgwyliadau uwch, cefnogi lles yn well ac ymateb i anghenion newidiol dysgwyr, a ategir gan arferion addysgu a dysgu sy’n esblygu ac yn gwella. Nid yw’n weithgaredd untro a wneir unwaith a dyna ni. Mae’r 3 chyfnod uchod (ymgysylltu; cynllunio, trefnu a threialu; a gwerthuso) yn parhau i fod yn berthnasol i ysgolion wrth iddynt ddyfnhau eu dealltwriaeth a mireinio eu cwricwlwm.

Cwestiynau allweddol i ysgolion

Sut y gallwn barhau i godi disgwyliadau i ddysgwyr?
Sut y gallwn sicrhau bod ein cwricwlwm yn ymateb i anghenion newidiol dysgwyr a’n profiad a’n dealltwriaeth gynyddol o gynllun y cwricwlwm?
Sut y gallwn sicrhau bod ein haddysgeg a’n harferion yn parhau i wella er mwyn cefnogi’r cwricwlwm i bob dysgwr?
Sut y gallwn barhau i ddatblygu ein cwricwlwm ac fel ysgol fel sefydliad sy’n dysgu?
Sut rydym yn ymgysylltu â rhanddeiliaid?

Egwyddorion allweddol ar draws pob cyfnod

Mae’r egwyddorion allweddol canlynol yn hanfodol i’r ffordd y bydd ysgolion yn ymdrin â’r gwaith datblygu a ddisgrifir uchod. Dylid ystyried y rhain a’u hymgorffori ar bob cam wrth i ysgolion ddatblygu eu cwricwlwm.

Datblygu ar y cyd

Mae dulliau datblygu ar y cyd gwirioneddol yn allweddol i ddatblygu’r cwricwlwm, gan sicrhau cyd-berchenogaeth a dulliau gweithredu o ansawdd gwell. Nodir egwyddorion datblygu ar y cyd yn y ffyrdd cyffredin o weithio. Dylai hyn gynnwys dysgwyr, ymarferwyr, llywodraethwyr, rhieni a gofalwyr a’r gymuned leol yn y broses gynllunio. Dylai ysgolion sicrhau bod trefniadau ar waith i ymgysylltu â grwpiau allweddol a meithrin eu dealltwriaeth o’r cwricwlwm.

Trwy gydol y broses ddylunio, dylai ysgolion a lleoliadau eraill sy’n dylunio cwricwlwm ystyried cyfraniadau dysgwyr i addysgu, cynllunio a chyflwyno yn yr ystafell ddosbarth a myfyrio arnynt, a’u defnyddio i lywio gwerthuso a mireinio dulliau. Er bod gan ddysgwyr rôl hanfodol wrth lywio’r gwaith o ddatblygu’r cwricwlwm, nid yw hyn yr un peth â chwricwlwm a gaiff ei arwain a’i gyfarwyddo gan ddysgwyr.

Mae gan bob ymarferydd, gan gynnwys staff cymorth, rôl hanfodol a dylent deimlo perchenogaeth dros y gwaith datblygu. Mae hyn yn cynnwys cefnogi a mireinio eu dealltwriaeth o’r egwyddorion sy’n sail i’r cwricwlwm a’r trefniadau asesu, a datblygu dealltwriaeth gyffredin o gynnydd.

Mae gan lywodraethwyr rôl allweddol i’w chwarae o ran cefnogi datblygiad y cwricwlwm. Mae gan gyrff llywodraethu gyfrifoldebau cyfreithiol dros gwricwlwm yr ysgol, a chaiff rhai ohonynt eu crynhoi yn yr adran ‘Crynodeb o’r gofynion ar gyfer cyflwyno’ isod. Mae cyfraniadau rhieni a gofalwyr a’r gymuned leol yn bwysig o ran llunio’r weledigaeth ac agweddau ar y gwaith cynllunio a datblygu. Dylai hyn gynnwys sgyrsiau am:

yr hyn sy’n newid a pham
datblygu dealltwriaeth o fodel y cwricwlwm, gan gynnwys cynnydd ac asesu
sut y gallant fod yn rhan o’r gwaith o lunio a gwireddu’r weledigaeth, gan sefydlu systemau ar gyfer prosesau datblygu ar y cyd parhaus

Mae cyfathrebu â rhieni a gofalwyr yn benodol yn sicrhau eu bod yn cael yr wybodaeth ddiweddaraf, yn deall y cynnydd y mae eu plentyn yn ei wneud ac y gallant gefnogi’r dysgu.

Dylai ysgolion a lleoliadau eraill sy’n cynllunio cwricwlwm barhau i gysylltu’n rheolaidd â’u gwasanaeth gwella ysgolion rhanbarthol neu leol mewn perthynas â’u cynlluniau ar gyfer rhoi’r cwricwlwm ar waith, a throi at y gwasanaethau hyn fel y bo’n briodol am unrhyw gymorth neu ganllawiau ychwanegol sydd eu hangen arnynt i gyflwyno’r cwricwlwm.

Addysgeg

Mae addysgu a dysgu effeithiol yn ganolog i lwyddiant y cwricwlwm. Dylai ymarferwyr feithrin dealltwriaeth o’r ffordd y gall dulliau addysgeg gwahanol helpu i wireddu agweddau gwahanol ar y cwricwlwm. Dylai ymarferwyr nodi’r cyfuniad o ddulliau gwahanol a fydd yn darparu orau ar gyfer dysgwyr, a chael eu grymuso i wneud dewisiadau ynghylch y ffordd y maent yn addysgu (gyda sail resymegol glir dros eu dewisiadau). Mae’r egwyddorion addysgeg yn cynnig set nad yw’n gynhwysfawr o egwyddorion addysgu a dysgu effeithiol a dylai ymarferwyr eu defnyddio i lywio eu cynlluniau a’u harferion. Fodd bynnag, nid ydynt yn adnoddau addysgeg ar wahân eu hunain. Bydd ymgysylltu’n effeithiol â’r safonau proffesiynol ar gyfer addysgu ac arweinyddiaeth hefyd yn cefnogi ymarfer effeithiol.

Mae’r Project Addysgeg Cenedlaethol (Trafod Addysgeg) wedi’i ddatblygu i hwyluso trafodaeth, cydweithio ac ymholi er mwyn cefnogi archwilio a myfyrio ar egwyddorion addysgeg a dulliau addysgu.

Ymgysylltu â chyfleoedd dysgu proffesiynol, arbenigedd a rhwydweithiau

Mae ymgysylltu â dysgu proffesiynol a rhwydweithiau yn hollbwysig. Mae angen i ymarferwyr gael eu cefnogi gan gyfleoedd dysgu proffesiynol effeithiol er mwyn datblygu eu gwybodaeth, eu sgiliau a’u galluoedd. Dylai hyn gynnwys ymgysylltu â chymorth a gynigir gan wasanaethau gwella ysgolion drwy gonsortia rhanbarthol ac awdurdodau lleol, ynghyd ag amrywiaeth o lenyddiaeth academaidd, a gwaith ymchwil sy’n seiliedig ar dystiolaeth. Dylid hefyd gynnwys ymgysylltiad, cymorth ac mewnbwn o sefydliadau addysg uwch. Gellir dod o hyd i gymorth ychwanegol yn yr ardal datblygiad proffesiynol ar Hwb.

Dylai ysgolion a lleoliadau gydweithio mewn rhwydweithiau ffurfiol ac anffurfiol i rannu arferion a syniadau sy’n datblygu. Gall hyn helpu i gefnogi dulliau gweithredu cydgysylltiedig a datblygu ffyrdd o fynd i’r afael â heriau. Dylai cydweithio gynnwys gweithio ar draws cyfnodau mewn clystyrau daearyddol (3 i 16) ac mewn rhwydweithiau eraill sydd eisoes yn bodoli o fewn yr un cyfnod. Dylai hefyd gefnogi cynnydd ôl-16. Mae’r Rhwydwaith Cenedlaethol yn cynnig cyfleoedd pwysig i drafod materion ag ymarferwyr ledled y wlad a chyfrannu’n uniongyrchol at y cyfeiriad cenedlaethol parhaus.

Ysgolion fel sefydliadau sy’n dysgu

Dylai ysgolion hefyd ystyried ymgorffori rhinweddau sefydliadau effeithiol sy’n dysgu wrth ddatblygu gwelliant parhaus. Dylai ysgolion ddefnyddio’r adborth o arolwg ysgolion fel sefydliadau sy’n dysgu i helpu i ddatblygu amgylchedd sy’n cefnogi dysgu proffesiynol parhaus.

Efallai y bydd ysgolion hefyd am ystyried yr astudiaethau achos sydd wedi'u cynnwys yn y daith dysgu proffesiynol i gefnogi'r agwedd hon.

Cyd-destun ysgol ehangach

I ysgolion, mae’n bwysig ystyried y cwricwlwm yng nghyd-destun dulliau gweithredu ehangach yr ysgol. Yn benodol:

ymgysylltu’n weithredol â’r Cod Anghenion Dysgu Ychwanegol (ADY) i ddatblygu dealltwriaeth a sicrhau bod ei oblygiadau wedi’u hadlewyrchu wrth wireddu gweledigaeth yr ysgol yn ogystal â chefnogi’r broses o gynllunio’r cwricwlwm
ystyried y modd y mae Cwricwlwm i Gymru yn cefnogi’r Gymraeg mewn Addysg a Cymraeg 2050
deall y ffordd y gall dull ysgol gyfan o ymdrin ag iechyd a lles, gan gynnwys y dull ysgol gyfan o ymdrin ag iechyd meddwl a lles, gefnogi lles dysgwyr a galluogi a chefnogi eu cynnydd

Adnoddau a deunyddiau ategol: dewis a datblygu

Mae Canllaw ar ddatblygu adnoddau a deunyddiau ategol wedi'u halinio â'r Cwricwlwm i Gymru wedi'i gyd-lunio gydag ymarferwyr, gyda mewnbwn gan randdeiliaid. Mae'n hanfodol bod yr holl adnoddau dysgu ac addysgu yn adlewyrchu egwyddorion a rhesymeg y Cwricwlwm i Gymru yn addas. Er mwyn cefnogi cysondeb, cydraddoldeb a thegwch o ran adnoddau a ddefnyddir mewn ysgolion a lleoliadau, mae'r Canllaw yn darparu meini prawf cytunedig ac yn cydnabod rôl ymarferwyr fel cynllunwyr cwricwlwm.

Mae gan ysgolion hefyd fynediad at amrywiaeth eang o adnoddau am ddim a rhai y telir amdanynt, gan gynnwys o ffynonellau tu allan i Gymru. Gall aliniad y rhain â’r Cwricwlwm i Gymru fod yn amrywiol; nid yw’r mwyafrif o ddeunyddiau yn seiliedig ar ein dull cwricwlwm. Mae datblygu Oak National Academy ar gyfer Lloegr yn enghraifft amlwg, er bod eraill. O ganlyniad, gall ein Canllaw hefyd fod yn gyfeiriad defnyddiol i ysgolion wrth ystyried cyrchu deunyddiau cwricwlwm. Dylai ysgolion ystyried pa mor dda y mae adnodd yn cyd-fynd â'r egwyddorion yn y Canllaw cyn penderfynu a ddylid ei ddefnyddio i gefnogi dysgu ac addysgu.

Er mwyn cefnogi ysgolion yn yr adran adnoddau addas, rydym yn gweithio'n agos gyda grŵp mawr o ymarferwyr o bob rhan o Gymru i adolygu adnoddau cyfredol a rhai newydd ar Hwb. Wrth i'r adolygiad fynd rhagddo, mae'r rhain i'w gweld yn adran newydd adnoddau y Cwricwlwm i Gymru. Dylai ysgolion chwilio am adnoddau cwricwlwm ar Hwb gyntaf.

Fel a amlygwyd yn yr adran 'cyllid' isod, mae adeiladu capasiti ysgol i ddatblygu a gweithredu eu cwricwlwm yn hanfodol er mwyn mabwysiadu'r Cwricwlwm i Gymru yn llwyddiannus. Nid ydym yn cymeradwyo caffael modelau cwricwlwm ac asesu neu ddulliau gweithredu sy’n ‘ateb sydyn’. Mae angen i'r holl staff sy'n ymwneud â dysgu ac addysgu mewn ysgol ddeall agweddau allweddol ar ddibenion y cwricwlwm, gweledigaeth a'r broses ddatblygu a chynllunio drostynt eu hunain. Gall atebion ‘parod', fel cwricwla, cynlluniau gwaith a gwerslyfrau wedi’u caffael fynd yn groes i'r meddylfryd hwn.

Nid yw’r ffaith bod modelau a phecynnau trydydd parti wedi’u caffael ar gael yn gwarantu eu bod yn addas i'r diben ac yn adlewyrchu'n llawn ehangder fframwaith y Cwricwlwm i Gymru.

Crynodeb o’r gofynion ar gyfer gweithredu

Mae’r adran hon yn rhoi crynodeb o’r gofynion mandadol ar gyfer y cwricwlwm mewn ysgolion, lleoliadau meithrin nas cynhelir sy’n darparu addysg, ac unedau cyfeirio disgyblion. Dylai’r crynodeb hwn eich helpu i ddeall yr hyn sy’n ofynnol gan gwricwlwm wrth baratoi ar gyfer ei gyflwyno. Ni fwriedir i’r crynodeb hwn fod yn gynhwysfawr. Am ragor o fanylion, gweler y canllawiau ar y gofynion deddfwriaethol.

Beth y mae angen i ysgolion ei wneud?

Cyn cyflwyno

Mae’n rhaid i ysgolion gynllunio cwricwlwm ar gyfer dysgwyr yr ysgol. Mae’n rhaid i’r cwricwlwm hwn:

galluogi dysgwyr i ddatblygu yn y ffordd a ddisgrifir yn y pedwar diben
darparu ar gyfer cynnydd priodol ac mae’n rhaid i’r cwricwlwm gyd-fynd â’r egwyddorion cynnydd a nodir yn y ‘Cod Cynnydd’
bod yn addas ar gyfer dysgwyr o wahanol oedrannau, galluoedd a doniau
bod yn eang ac yn gytbwys
cwmpasu’r cysyniadau a nodir yn y datganiadau o’r hyn sy’n bwysig yng ‘Nghod yr Hyn sy’n Bwysig’
darparu ar gyfer addysgu a dysgu sy’n cwmpasu pob un o’r Meysydd i’r rhai rhwng 3 ac 16 oed, cynnwys yr elfennau mandadol fel y bo’n briodol i’r ysgol neu’r lleoliad (Cymraeg; Saesneg; crefydd, gwerthoedd a moeseg; addysg cydberthynas a rhywioldeb), ac mae’n rhaid i’r cwricwlwm gyd-fynd â’r ‘Cod Addysg Cydberthynas a Rhywioldeb’ o 3 i 16 oed, a chynnwys y sgiliau trawsgwricwlaidd (llythrennedd, rhifedd a chymhwysedd digidol) o 3 i 16 oed
cynnig dewis o drefniadau addysgu a dysgu o fewn pob Maes i Flwyddyn 10 ac uwch (dysgwyr 14 i 16 oed)

Mae’n rhaid i ysgolion wneud trefniadau asesu priodol i gefnogi cynnydd dysgwyr. Mae’n rhaid i’r trefniadau hyn asesu’r cynnydd a wnaed gan ddysgwyr mewn perthynas â’r cwricwlwm a fabwysiadwyd, asesu’r camau nesaf yng nghynnydd dysgwyr ac asesu’r addysgu a’r dysgu sydd eu hangen i wneud y cynnydd hwnnw.
Mae’n rhaid i ysgolion fabwysiadu’r cwricwlwm a chyhoeddi crynodeb ohono. Mae hyn yn ei gwneud yn ofynnol i’r pennaeth a’r corff llywodraethu fabwysiadu’r cwricwlwm. Dylai ysgolion ddefnyddio eu hamser i ymgysylltu’n effeithiol â rhieni, gofalwyr a’r gymuned ehangach wrth ddatblygu eu cwricwlwm. Mae’n bosibl felly y bydd y crynodeb hwn yn eang ac ar lefel uchel – ni fwriedir iddo gynnig map manwl o’r holl bethau y mae’r cwricwlwm yn eu cynnig.

O’r cyfnod cyflwyno

Mae’n rhaid i ysgolion sicrhau y caiff y cwricwlwm ei roi ar waith mewn ffordd sy’n:

galluogi pob dysgwr i ddatblygu yn y ffyrdd a ddisgrifir yn y pedwar diben
sicrhau dulliau addysgu a dysgu sy’n cynnig cyfleoedd priodol i bob dysgwr wneud cynnydd
addas ar gyfer oedran, gallu a dawn pob dysgwr
ystyried anghenion dysgu ychwanegol pob dysgwr (os oes rhai o gwbl)
sicrhau dulliau addysgu a dysgu eang a chytbwys i bob dysgwr
cwmpasu, ar gyfer pob dysgwr, y Meysydd, elfennau mandadol y cwricwlwm Cymraeg a Saesneg, y sgiliau trawsgwricwlaidd llythrennedd, rhifedd a chymhwysedd digidol, addysg cydberthynas a rhywioldeb (y mae’n rhaid iddi fod yn addas i gam datblygu’r dysgwr), a chrefydd, gwerthoedd a moeseg
cynnwys dulliau addysgu a dysgu a ddewisir gan y dysgwyr ar gyfer pob Maes i Flwyddyn 10 ac uwch
gwneud darpariaeth i ddysgwyr nad oes ganddynt anghenion dysgu ychwanegol, ond (am ba reswm bynnag) na fyddai’n briodol cymhwyso holl ofynion y cwricwlwm a nodir uchod ar eu cyfer, gael eu heithrio dros dro o rai neu bob un ohonynt

Gyda’r corff llywodraethu, mae’n rhaid i ysgolion barhau i adolygu’r cwricwlwm a fabwysiadwyd a’i ddiwygio fel y bo’n briodol ar unrhyw adeg os nad yw’n bodloni’r gofynion cynllunio ym mhwynt 1 mwyach. Os caiff y cwricwlwm ei ddiwygio, rhaid cyhoeddi crynodeb wedi’i ddiweddaru.
Mae’n rhaid i ysgolion gyflwyno trefniadau asesu i gefnogi cynnydd dysgwyr gan adolygu’r trefniadau asesu hyn yn gyson gyda’r corff llywodraethu. Mae’n rhaid i drefniadau asesu gael eu hymgorffori mewn arferion o ddydd i ddydd a bod yn briodol i bob dysgwr, gan roi sylw dyledus i ‘Cefnogi cynnydd dysgwyr: canllawiau asesu’.

Mae hyn yn cynnwys:

asesiadau wrth dderbyn pan fydd dysgwr yn dechrau yn yr ysgol (ni fydd hyn yn cynnwys adegau pan fydd dysgwyr yn trosglwyddo o’r ysgol gynradd i’r ysgol uwchradd)
rhoi trefniadau ar waith i hyrwyddo a chynnal dealltwriaeth gyffredin o gynnydd mewn ysgolion a rhyngddynt
datblygu cynlluniau i gefnogi dysgwyr i drosglwyddo o’r ysgol gynradd i’r ysgol uwchradd, gan ystyried parhad dysgu ar draws cwricwlwm yr ysgol, cefnogi cynnydd dysgwyr, eu hiechyd meddwl a’u lles emosiynol
rhoi gwybodaeth i rieni/gofalwyr/dysgwyr sy’n oedolion sy’n cyfleu cynnydd dysgwr unigol, gan gynnwys ei anghenion cynnydd ar gyfer y dyfodol a sut y gellir cefnogi’r rhain

Gwybodaeth ychwanegol

Crefydd, gwerthoedd a moeseg

Mae’n rhaid i agweddau ar y cwricwlwm ac addysgu a dysgu sy’n ymwneud â chrefydd, gwerthoedd a moeseg gyd-fynd â’r maes llafur y cytunwyd arno yn lleol mewn ysgolion sydd â chymeriad crefyddol. Mae gofynion ychwanegol ar gyfer crefydd, gwerthoedd a moeseg i ysgolion sefydledig ac ysgolion gwirfoddol a reolir sydd â chymeriad crefyddol, ac i ysgolion gwirfoddol a gynorthwyir sydd â chymeriad crefyddol. Nodir y gofynion hyn yn y canllawiau crefydd, gwerthoedd a moeseg. Dylech gyfeirio at y canllawiau hynny er mwyn deall yn llawn y gofynion ar gyfer ysgolion mewn perthynas â chrefydd, gwerthoedd a moeseg.

Beth y mae angen i leoliadau addysg feithrin nas cynhelir ei wneud

Mae Llywodraeth Cymru wedi cyhoeddi cwricwlwm sy’n addas i blant sy’n cael addysg feithrin a ariennir nas cynhelir. Cafodd y cwricwlwm hwn ei ddatblygu ar y cyd â phartneriaid addysg gynnar allweddol.

Mae’n rhaid i ddarparydd addysg feithrin a ariennir nas cynhelir fabwysiadu’r cwricwlwm a gyhoeddir gan Lywodraeth Cymru neu gwricwlwm arall a ystyrir yn addas (y mae’n rhaid iddo gydymffurfio â gofynion cyfreithiol Cwricwlwm i Gymru).

Cyn cyflwyno

Mae’n rhaid i leoliadau fod wedi mabwysiadu cwricwlwm sy’n cydymffurfio â’r gofynion cynllunio a chyhoeddi crynodeb ohono. Roedd angen i leoliadau a ddewisodd fabwysiadu’r cwricwlwm a gyhoeddir gan Lywodraeth Cymru gyhoeddi crynodeb o’r cwricwlwm y maent wedi’i fabwysiadu. I’r rhai hynny a ddewisodd fabwysiadu cwricwlwm arall, a pheidio â defnyddio’r cwricwlwm a gyhoeddir gan Lywodraeth Cymru, mae’n rhaid i’r cwricwlwm hwn:

galluogi dysgwyr i ddatblygu yn y ffordd a ddisgrifir yn y pedwar diben
bod yn eang ac yn gytbwys
bod yn addas i ddysgwyr o wahanol oedrannau, galluoedd a doniau
darparu ar gyfer cynnydd priodol i ddysgwyr a chynnwys amrywiaeth o ddarpariaeth i sicrhau hyn (yn gysylltiedig ag oedrannau, galluoedd a doniau)
darparu ar gyfer dysgu sy’n cynnwys pob un o’r 6 Maes, cwmpasu’r datganiadau o’r hyn sy’n bwysig, adlewyrchu’r egwyddorion cynnydd a nodir yn y ‘Cod Cynnydd’, cynnwys elfennau mandadol y cwricwlwm, a chwmpasu’r sgiliau trawsgwricwlaidd mandadol

Nodir y gofynion ar gyfer cyhoeddi crynodeb o dan gam 3 ar gyfer ysgolion.

Mae’n rhaid i leoliadau fod wedi gwneud trefniadau asesu priodol i gefnogi cynnydd dysgwyr. Mae’n bosibl bod darparwyr wedi rhoi’r trefniadau asesu a gyhoeddwyd gan Lywodraeth Cymru ar waith, creu eu rhai eu hunain, neu weithio gydag eraill i greu’r rhain. I’r rhai a ddewisodd greu eu trefniadau eu hunain, nodir y gofynion ar gyfer creu trefniadau asesu a’u rhoi ar waith, ac yna eu hadolygu a’u diwygio, o dan gam 3 i ysgolion.

O’r cyfnod cyflwyno

Mae’n rhaid i’r cwricwlwm a fabwysiadwyd gael ei roi ar waith mewn ffordd sy’n:

galluogi pob dysgwr i ddatblygu yn y ffyrdd a ddisgrifir yn y pedwar diben
sicrhau dulliau addysgu a dysgu sy’n cynnig cyfleoedd priodol i bob dysgwr wneud cynnydd
addas ar gyfer oedran, gallu a dawn pob dysgwr
ystyried anghenion dysgu ychwanegol pob dysgwr (os oes rhai o gwbl)
sicrhau dulliau addysgu a dysgu eang a chytbwys i bob dysgwr
sicrhau addysgu a dysgu i bob dysgwr mewn ffordd sy’n cwmpasu’r Meysydd, gan gynnwys y meysydd mandadol (rhaid i addysg cydberthynas a rhywioldeb fod yn addas i gam datblygu’r dysgwr), a datblygu’r sgiliau trawsgwricwlaidd

Mae’n rhaid i leoliadau barhau i adolygu’r cwricwlwm a fabwysiadwyd a’i ddiwygio fel y bo’n briodol ar unrhyw adeg os nad yw’n bodloni’r gofynion cynllunio ym mhwynt 1 mwyach. Os caiff y cwricwlwm ei ddiwygio, rhaid cyhoeddi crynodeb wedi’i ddiweddaru.
Mae’n rhaid i leoliadau cyflwyno trefniadau asesu i gefnogi cynnydd dysgwyr. Rhaid iddynt wneud a gweithredu trefniadau asesu dechreuol a pharhaus i gefnogi cynnydd dysgwyr yn eu lleoliad.

Gan ystyried egwyddorion Cefnogi cynnydd dysgwyr: canllawiau asesu, mae Llywodraeth Cymru wedi gweithio gyda phartneriaid i gyd-lunio trefniadau asesu ar gyfer lleoliadau i gyd-fynd â'r cwricwlwm ar gyfer lleoliadau meithrin a ariennir nas cynhelir sy'n amlinellu'r ffyrdd mwyaf priodol o asesu a chefnogi cynnydd.

Ymgynghorwyd ar y trefniadau asesu drafft a chyhoeddir y trefniadau asesu terfynol erbyn mis Medi 2023. Tan hynny disgwylir i leoliadau ddefnyddio trefniadau asesu addas ar gyfer eu dysgwyr gan ddefnyddio'r trefniadau asesu drafft i'w helpu i ddatblygu dealltwriaeth gyffredin o gynnydd a gweithredu trefniadau asesu dechreuol.

Beth y mae angen i unedau cyfeirio disgyblion ei wneud

Cyn cyflwyno

Mae’n rhaid i unedau cyfeirio disgyblion sicrhau bod y cwricwlwm yn:

galluogi dysgwyr i ddatblygu yn y ffyrdd a ddisgrifir yn y pedwar diben
darparu ar gyfer cynnydd priodol ar gyfer dysgwyr
addas i ddysgwyr o wahanol oedrannau, galluoedd a doniau
eang a chytbwys, cyn belled ag y bo’n briodol i ddysgwyr
gwneud darpariaeth ar gyfer addysgu a dysgu sy’n cwmpasu’r Maes Iechyd a Lles, yn ogystal ag addysg cydberthynas a rhywioldeb sy’n ddatblygiadol briodol, a datblygu’r sgiliau trawsgwricwlaidd
gwneud darpariaeth, os yw’n rhesymol bosibl ac yn briodol, ar gyfer addysgu a dysgu mewn Meysydd eraill ac yn yr elfennau mandadol o Gymraeg, Saesneg a chrefydd, gwerthoedd a moeseg

Mae’n rhaid i unedau cyfeirio disgyblion gyhoeddi crynodeb o’r cwricwlwm, neu drefnu iddo gael ei gyhoeddi.

Mae’n rhaid i unedau cyfeirio disgyblion wneud trefniadau asesu priodol i gefnogi cynnydd dysgwyr a’u rhoi ar waith. Nodir y gofynion ar gyfer creu trefniadau asesu a’u rhoi ar waith, ac yna eu hadolygu a’u diwygio, o dan gam 3 i ysgolion. Caiff y gofynion hyn eu gosod ar yr awdurdod lleol, y pwyllgor rheoli (os oes un) a’r athro sy’n gyfrifol am uned cyfeirio disgyblion.

O’r cyfnod cyflwyno

Mae’n rhaid i athrawon sy’n gyfrifol am uned cyfeirio disgyblion sicrhau y caiff y cwricwlwm ei roi ar waith mewn ffordd sy’n:

galluogi pob dysgwr i ddatblygu yn y ffyrdd a ddisgrifir yn y pedwar diben
sicrhau dulliau addysgu a dysgu sy’n cynnig cyfleoedd priodol i bob dysgwr wneud cynnydd
addas ar gyfer oedran, gallu a dawn pob dysgwr
ystyried anghenion dysgu ychwanegol pob dysgwr (os oes rhai o gwbl)
sicrhau dulliau addysgu a dysgu eang a chytbwys i bob dysgwr
sicrhau addysgu a dysgu i bob dysgwr mewn ffordd sy’n cwmpasu’r Maes Iechyd a Lles, yn ogystal ag addysg cydberthynas a rhywioldeb sy’n ddatblygiadol briodol, a datblygu’r sgiliau trawsgwricwlaidd.

Mae’n rhaid i’r awdurdod lleol, y pwyllgor rheoli a’r athro sy’n gyfrifol am uned cyfeirio disgyblion barhau i adolygu’r cwricwlwm a fabwysiadwyd a’i ddiwygio fel y bo’n briodol ar unrhyw adeg os nad yw’n bodloni’r gofynion cynllunio ym mhwynt 1 mwyach. Os caiff y cwricwlwm ei ddiwygio, rhaid cyhoeddi crynodeb wedi’i ddiweddaru.
Mae’n rhaid i unedau cyfeirio disgyblion gyflwyno trefniadau asesu sy’n cefnogi cynnydd dysgwyr. Mae hyn yn cynnwys:

cynnal asesiadau wrth dderbyn y tro cyntaf y caiff dysgwr ei gofrestru yn yr uned cyfeirio disgyblion
gyda’r pwyllgor rheoli (os oes un), rhoi trefniadau ar waith i alluogi ymarferwyr o bob uned cyfeirio disgyblion i gymryd rhan mewn deialog broffesiynol i gefnogi dealltwriaeth gyffredin o gynnydd, a hefyd ymgysylltu ag unrhyw ysgolion cynradd/uwchradd perthnasol at y diben hwn

Beth y mae angen ei wneud ar gyfer addysg heblaw yn yr ysgol (AHY) mewn lleoliad sydd ddim yn uned cyfeirio disgyblion?

Mae gan ddysgwyr sy'n cael y math hwn o addysg anghenion sy’n unigryw iddynt. Ar gyfer y dysgwyr hyn, mae Deddf Cwricwlwm ac Asesu (Cymru) 2021 yn ei gwneud yn ofynnol i bob un ohonynt gael cwricwlwm penodol sy’n bodloni’r gofynion a nodir yn y Ddeddf. Mae’n rhaid i AHY mewn lleoliad sydd ddim yn uned cyfeirio disgyblion sicrhau bod y cwricwlwm yn:

galluogi dysgwyr i ddatblygu yn y ffyrdd a ddisgrifir yn y pedwar diben
darparu ar gyfer cynnydd priodol i ddysgwyr
addas i ddysgwyr o wahanol oedrannau, galluoedd a doniau
eang a chytbwys, cyn belled ag y bo’n briodol i ddysgwyr
gwneud darpariaeth ar gyfer addysgu a dysgu sy’n cwmpasu’r Maes Iechyd a Lles yn ogystal ag addysg cydberthynas a rhywioldeb sy’n addas i gam datblygu’r dysgwr, a datblygu’r sgiliau trawsgwricwlaidd
gwneud darpariaeth, os yw’n rhesymol bosibl ac yn briodol, ar gyfer addysgu a dysgu mewn Meysydd eraill, ac yn Gymraeg, Saesneg a chrefydd, gwerthoedd a moeseg

Mae gan yr awdurdod lleol sy’n gwneud trefniadau o dan adran 19A o Ddeddf Addysg 1996 (p.56) i ddarparu addysg i ddysgwr sydd mewn lleoliad heblaw am uned cyfeirio disgyblion y dyletswydd i barhau i adolygu’r cwricwlwm a fabwysiadwyd a’i ddiwygio fel y bo’n briodol ar unrhyw adeg os nad yw’n bodloni’r gofynion cynllunio ym mhwynt 1 mwyach. Os caiff y cwricwlwm ei ddiwygio, rhaid cyhoeddi crynodeb wedi’i ddiweddaru.

Beth i wneud os yw dysgwr yn rhan-amser neu wedi’i gofrestru mewn mwy nag un lleoliad

Mae'n ofynnol i ysgolion a lleoliadau sicrhau, lle y bo’n bosibl, bod y cwricwlwm priodol ar gael iddynt. Mae’n debygol y bydd y cwricwlwm a’r gofynion asesu priodol yn dibynnu ar y math o leoliad y mae’r dysgwr wedi’i gofrestru ynddo.

Cymorth ychwanegol i ysgolion

Yn ychwanegol at y gefnogaeth a amlinellir uchod gan wasanaethau gwella ysgolion, mae’r adran hon yn amlinellu cymorth eraill y dylai ysgolion a lleoliadau ystyried eu defnyddio.

Y Rhwydwaith Cenedlaethol

Mae'r Rhwydwaith Cenedlaethol yn dod â gweithwyr addysgu proffesiynol, arbenigwyr, rhanddeiliaid, gwneuthurwyr polisi a phartneriaid galluogi, gan gynnwys consortia rhanbarthol ac Estyn, at ei gilydd er mwyn nodi a mynd i’r afael â’r rhwystrau a’r cyfleoedd sy’n gysylltiedig â rhoi Cwricwlwm i Gymru ar waith.

Mae pob ysgol a, fel y bo’n briodol, pob lleoliad ac uned cyfeirio disgyblion yng Nghymru yn gallu cymryd rhan yn y sgyrsiau hyn, a chael cymorth gan gonsortia rhanbarthol i ymgysylltu â’r materion hyn drwy gael cyllid er mwyn rhyddhau amser a lle.

Beth yw’r Rhwydwaith Cenedlaethol?

Mae hwn yn llwyfan agored sy’n rhoi cyfle i bob ymarferydd yng Nghymru sydd â diddordeb, i gymryd rhan mewn proses datblygu ar y cyd genedlaethol, er mwyn mynd i’r afael â’n heriau a’n cyfleoedd cyffredin. Mae'r Rhwydwaith Cenedlaethol yn:

casglu a rhannu dealltwriaeth – dod â gwahanol farnau, safbwyntiau ac arbenigedd at ei gilydd i ddeall sut yr ydym yn datblygu, beth yw’r heriau a sut mae pobl yn ymateb iddynt
datblygu dulliau gweithredu ar y cyd – gyda’n gilydd, rydym yn penderfynu beth y gall gweithwyr addysgu proffesiynol, rhanddeiliaid, partneriaid galluogi a’r llywodraeth ei wneud i oresgyn yr heriau hyn
cysylltu pobl – caniatáu i bobl rwydweithio a datblygu’r berthynas rhwng gweithwyr addysg proffesiynol, arbenigwyr addysg a rhanddeiliaid a all helpu ysgolion a lleoliadau yn uniongyrchol
ysgogi newid – mae sgyrsiau yn helpu i ysgogi a chefnogi’r gwaith o weithredu ar bob lefel

Mae'r Rhwydwaith Cenedlaethol yn ystyried materion allweddol ynghylch rhoi’r cwricwlwm ar waith drwy ‘Sgyrsiau’. Caiff y Sgyrsiau hyn eu cynnal ar lefel genedlaethol yn ogystal â thrwy rwydweithiau rhanbarthol/lleol sydd eisoes yn bodoli, mewn partneriaeth â Llywodraeth Cymru a gwasanaethau gwella ysgolion. Mae’r Sgyrsiau hyn yn adeiladu ar ddysgu proffesiynol ar lefel ranbarthol, gan ddod ag ymarferwyr ynghyd ledled Cymru i ddatblygu dulliau o ymdrin â materion gweithredu cenedlaethol ac ystyried cyfleoedd ar gyfer Cwricwlwm i Gymru.

Cymryd rhan

Mae’r canllawiau ar gyllido isod yn nodi bod cyllid ar gael er mwyn rhoi cyfle i ysgolion ymgysylltu â’r Sgyrsiau Rhwydwaith ac ystyried cwestiynau, cyfleoedd a materion yn yr ysgol. Fel rhan o hyn, disgwylir i ysgolion ganiatáu i gynrychiolwyr fynychu Sgyrsiau Rhwydwaith, naill ai drwy’r Sgyrsiau cenedlaethol neu drwy rwydweithiau rhanbarthol presennol.

Bydd gwybodaeth bellach am sut i gymryd rhan mewn Sgyrsiau rhwydwaith ar gael ar y dudalen Rhwydwaith Cenedlaethol ar gyfer Gweithredu’r Cwricwlwm. Dilynwch Addysg Cymru ar Twitter am ragor o newyddion.

Cynnydd ac asesu

Mae cynnydd dysgwyr yn hanfodol i ddatblygu’r cwricwlwm a threfniadau asesu. I gefnogi ysgolion, lleoliadau ac ymarferwyr i alluogi dysgwyr i wneud cynnydd, rydym yn ariannu 2 brosiect gyda’r nod o ddatblygu dealltwriaeth a dulliau gweithredu ar gyfer cynnydd ac asesu.

Mae’r prosiect cynnydd Camau i’r Dyfodol yn dod ag ymarferwyr, gweithwyr o’r byd academaidd a’r haen ganol ynghyd i ddatblygu dulliau gweithredu ar gyfer cynnydd a meithrin dealltwriaeth o’r ffordd y dylai hyn gael ei ymgorffori yng nghwricwlwm ysgol. Mae’r prosiect yn datblygu gwybodaeth newydd ac yn helpu i wireddu’r Cwricwlwm i Gymru drwy weithio gydag ymarferwyr a phartneriaid addysgol ar draws y system i gyd-lunio allbynnau prosiectau sy’n gwella dealltwriaeth ymarferol o gynnydd dysgu.

Hefyd, bydd datblygu gweithdai CAMAU Asesu ar gyfer y Dyfodol ar gyfer asesu yn helpu i roi asesiadau ar waith a’u deall. Mae hon yn ffordd i ymarferwyr ymgysylltu ag egwyddorion a threfniadau asesu a deall sut y gellir defnyddio’r rhain i gefnogi cynnydd dysgwyr.

Mae’r 2 brosiect yn seiliedig ar fodel gweithio cydweithredol, gyda phwyslais ar ddysgu cyfunol i hyrwyddo’r broses o gyfnewid gwybodaeth. Mae modd cymryd rhan yn y 2 brosiect drwy’r Rhwydwaith Cenedlaethol.

Dysgu proffesiynol

Dylai ymarferwyr cymryd rhan mewn dysgu proffesiynol i’w cefnogi i ddatblygu eu cwricwlwm. Mae’r adnoddau sy’n cynnwys y cyfleoedd dysgu proffesiynol sydd ar gael yn cynnwys:

y dull cenedlaethol ar gyfer dysgu proffesiynol, a gafodd ei lansio yn 2018, sydd wedi’i alinio gyda’r safonau proffesiynol newydd, dull ysgolion fel sefydliadau sy’n dysgu a’r model dysgu proffesiynol, i greu gweledigaeth addas ar gyfer y system addysg sy’n esblygu yng Nghymru
cyfleoedd sydd ar gael ar draws Cymru fel y Prosiect Ymholi Proffesiynol Cenedlaethol, ysgolion fel sefydliadau sy’n dysgu, y daith dysgu proffesiynol, a’r Prosiect Addysgeg Cenedlaethol
y cynnig dysgu proffesiynol lleol ar gyfer eich ysgol sydd ar gael ar wefan eich consortiwm rhanbarthol
yr hawl genedlaethol ar gyfer dysgu proffesiynol

Lleoliadau nas cynhelir

Mae Llywodraeth Cymru yn parhau i weithio gyda phartneriaid allweddol i ddeall anghenion penodol y sector nas cynhelir er mwyn sicrhau y caiff Cwricwlwm i Gymru ei roi ar waith yn effeithiol. Mae hyn yn cynnwys deall anghenion dysgu proffesiynol uniongyrchol ymarferwyr, ond hefyd anghenion parhaus y sector er mwyn sicrhau y caiff y trefniadau newydd eu rhoi ar waith yn effeithiol dros y tymor hwy. Mae hyn hefyd yn cynnwys ystyried y ffordd orau y gallai’r sector gymryd rhan yn y Rhwydwaith Cenedlaethol a chael budd ohono.

Cymwysterau

Mae Cymwysterau Cymru yn gweithio i ddatblygu ar y cyd ddewis cydlynol a chynhwysol o gymwysterau dwyieithog i ysgolion sy’n cefnogi eu cwricwlwm ac sy’n diwallu anghenion pob dysgwr. Bydd y cymwysterau hyn yn cefnogi Cwricwlwm i Gymru, byddant ar gael yn ddwyieithog a byddant yn cynnig rhywbeth i bob dysgwr.

Mae nodau’r cyfnod nesaf o waith fel a ganlyn:

ailddychmygu cenhedlaeth newydd o gymwysterau TGAU
ail-lunio’r cynnig cymwysterau 14 i 16 ehangach

Mae cyfleoedd parhaus i bawb sy’n gysylltiedig â’r byd addysg fynegi barn ar ba gymwysterau ddylai fod ar gael i gefnogi Cwricwlwm i Gymru, ac i helpu i ailddiffinio’r nodau, y cynnwys a’r trefniadau asesu ar gyfer cenhedlaeth newydd o gymwysterau TGAU. Mae rhagor o wybodaeth ar gael gan Cymwysterau Cymru.

Ailddychmygu cymwysterau TGAU

Mae ymarferwyr yn cael cyfleoedd gymryd rhan yn y gwaith i ailystyried sut y gellir llunio cymwysterau TGAU newydd i:

helpu dysgwyr i wireddu pedwar diben Cwricwlwm i Gymru
ennyn diddordeb dysgwyr cymaint â phosibl a chefnogi eu hiechyd meddwl a’u lles
rhoi mwy o hyblygrwydd i ysgolion adlewyrchu eu cwricwlwm lleol a chynnig profiad addysgu a dysgu cadarnhaol i’w dysgwyr
gwneud gwell defnydd o dechnoleg i wella profiadau asesu i ddysgwyr a meithrin mwy o wydnwch o ran sut y caiff cymwysterau eu cyflwyno

Mae cyfleoedd i nodi’r gofynion ar gyfer adnoddau addysgu a dysgu hefyd, ynghyd â datblygiad proffesiynol a hyfforddiant i athrawon newydd.

Llunio’r cynnig cymwysterau 14 i 16 ehangach

Mae gan Cymwysterau Cymru ddiddordeb yn yr holl gymwysterau sydd ar gael i ddysgwyr rhwng 14 ac 16 oed, o lefel mynediad i fyny, ac ym mhob maes pwnc – gan gynnwys y rhai sy’n gysylltiedig â’r byd gwaith. Adolygir yr ystod hon o gymwysterau gan ystyried anghenion dysgwyr a chanolfannau, ynghyd â barn rhanddeiliaid eraill. Mae’n debyg y bydd cymysgedd o gymwysterau sydd eisoes yn bodoli a rhai newydd – caiff rhai eu ‘creu ar gyfer Cymru’ a bydd rhai cymwysterau ar gael ledled y DU.

Mae Cymwysterau Cymru yn ymgysylltu’n helaeth ag ymarferwyr i nodi elfennau allweddol y cynnig cymwysterau ehangach hwn. Yn dilyn ei ymgynghoriad yn ystod hydref 2022 ar gynigion ar gyfer ail-lunio’r cynnig bydd yn gweithio gyda chyrff dyfarnu i roi’r ystod lawn o gymwysterau ar waith erbyn mis Medi 2027.

Canllawiau ar ddefnyddio cyllid

Mae’r adran hon yn nodi egwyddorion i helpu ysgolion i ddefnyddio’r cyllid hwn. Bydd llawer o’r cyllid hwn eisoes wedi’i ddyrannu drwy wasanaethau gwella ysgolion a bwriedir i’r canllawiau hyn gefnogi disgwyliadau gwasanaethau gwella ysgolion ac adeiladu arnynt.

Ffyrdd o weithio

Mae datblygu ar y cyd yn hanfodol wrth lunio dulliau gweithredu. Tynnir sylw at hyn yn y ffyrdd o weithio a nodir yn Cwricwlwm i Gymru: Cynllun gweithredu. Dylai ysgolion ddefnyddio’r ffyrdd o weithio ac adeiladu arnynt wrth ddefnyddio’r cyllid hwn.

Cymorth i gyflawni blaenoriaethau

Caiff cyllid ei ddyrannu drwy wasanaethau gwella ysgolion er mwyn cefnogi pob ysgol i gyflawni ei blaenoriaethau a diwallu ei hanghenion. Mae’n bosibl y bydd hyn yn golygu darparu cymorth ychwanegol pan fydd angen.

Darperir cyllid drwy brosesau sydd eisoes yn bodoli lle bynnag y bo modd. Dylai ysgolion weithio’n agos gyda’u cynghorwyr gwella ysgolion rhanbarthol (neu leol) i gytuno ar ffocws y ddarpariaeth hon, yn unol â gweledigaeth yr ysgol ar gyfer y cwricwlwm a’i chynllun datblygu ysgol.

Diben

Diben y cyllid hwn yw cynnig adnodd hyblyg i ysgolion i gefnogi’r gwaith o ddiwygio’r cwricwlwm a threfniadau asesu yn uniongyrchol. Wrth symud ymlaen â’r ffyrdd o weithio a nodau’r rhaglen, disgwylir i ysgolion ddefnyddio’r cyllid hwn i:

greu amser a lle i gynllunio, datblygu a threfnu eu cwricwlwm a’u trefniadau asesu ar gyfer rhoi Cwricwlwm i Gymru ar waith
hwyluso’r gwaith o ddatblygu eu prosesau cwricwlwm cynaladwy eu hunain
cydweithio ag ysgolion eraill ar y broses ddatblygu, gan gynnwys ar ddealltwriaeth gyffredin o gynnydd
helpu i ymdrin ag amrywiaeth yn eu cwricwlwm

Egwyddorion ar gyfer defnyddio’r cyllid

Ynghyd â’r ffyrdd o weithio, a ddylai bellach fod yn arwain pob agwedd ar ddiwygio addysg ledled Cymru, mae rhai egwyddorion penodol a allai fod yn ddefnyddiol i ysgolion wrth ystyried penderfyniadau ynghylch defnyddio eu cyllid.

Ceisio cymorth gan y consortia rhanbarthol (neu’r awdurdod lleol)

Mae’r haen ganol yn cael ei hariannu i ddarparu amrywiaeth o wasanaethau cymorth sy’n gysylltiedig â diwygio’r cwricwlwm i ysgolion a gynhelir yn eu hardaloedd. Mae’r cymorth hwn ar gael am ddim i’r ysgol, er ei bod yn bosibl y bydd cyllid yn galluogi ysgolion i ymgysylltu â hyn, er enghraifft drwy ddarparu staff, a dylai gael ei ddefnyddio fel y pwynt cyswllt cychwynnol wrth fynd ati i ddiwallu anghenion. Ni ddylid defnyddio unrhyw gyllid ar gyfer diwygio cwricwlwm ysgol i gaffael gweithgareddau na chymorth sydd eisoes yn cael eu darparu. Dylai ysgolion barhau i drafod eu hanghenion cymorth a’u cynlluniau â’u cynghorydd gwella ysgolion yn y lle cyntaf.

Defnyddio arbenigedd

Mae ‘canllawiau Cwricwlwm i Gymru’ yn cynnwys adran ar ddefnyddio tystiolaeth ac arbenigedd a ddylai lywio’r cyllid a ddefnyddir ar gyfer arbenigedd.

Gall gweithio gydag unigolion a sefydliadau a nodir oherwydd eu harbenigedd penodol, megis o’r sector addysg uwch a’r trydydd sector, helpu ysgolion gyda’r broses o gynllunio a datblygu’r cwricwlwm. Mae hyn yn cynnwys y dull cyffredinol o ddatblygu cwricwlwm ac mewn agweddau penodol ar gynllunio’r cwricwlwm. Fodd bynnag, mae’n hanfodol bod y cymorth hwn yn gyson ag egwyddorion a chanllawiau Cwricwlwm i Gymru, yn enwedig yr hyn a nodir yn yr adran ‘Cynllunio eich cwricwlwm’.

Wrth ystyried arbenigedd allanol, ac yn ogystal â dadansoddiad cost–budd, dylai ysgolion asesu’r canlynol yn feirniadol:

eu dealltwriaeth o Gwricwlwm i Gymru
eu dealltwriaeth a’u harbenigedd o ran datblygu’r cwricwlwm
eu dealltwriaeth o anghenion dysgwyr yn yr ysgol a’u cymunedau
eu gwybodaeth arbenigol

Osgoi atebion ‘parod’ a gaiff eu caffael

Er y gall ysgolion geisio cymorth i hwyluso’r gwaith o ddatblygu eu cwricwlwm a’u dulliau asesu eu hunain, bwriedir i’r cyllid hwn ddatblygu gallu ysgolion eu hunain i ddatblygu cwricwlwm a’i roi ar waith. Ni fwriedir iddo eu helpu i gaffael modelau neu ddulliau cwricwlwm ac asesu fel ‘ateb cyflym’.

Mae’n hollbwysig bod ysgolion yn gwneud synnwyr o’r agweddau allweddol ar ddibenion y cwricwlwm, y weledigaeth a’r broses ddatblygu a chynllunio eu hunain. Mae meddwl yn ystyrlon am pam y caiff rhai pethau eu haddysgu a sut maent yn helpu dysgwyr i wneud cynnydd tuag at y pedwar diben a’r cysyniadau allweddol a nodir yn y 27 datganiad o’r hyn sy’n bwysig, yn agwedd allweddol ar ddiwygio’r cwricwlwm. Os na fydd ymarferwyr yn meddwl fel hyn, ni fyddant yn cael eu grymuso a’u cefnogi gymaint i ddatblygu eu galluoedd a gwireddu’r hyblygrwydd y mae Cwricwlwm i Gymru yn ei gynnig. Mae opsiynau ‘parod’ yn hepgor y ffordd hon o feddwl.

Heb y profiad uniongyrchol hwnnw, mae risg wirioneddol y bydd camsyniadau yn cynyddu ac y bydd angen i’r ysgol gymryd cam yn ôl, neu ailddechrau, cyn symud ymlaen. Yn yr un modd, nid oes unrhyw sicrwydd y bydd modelau a gaiff eu caffael gan drydydd partïon yn addas at y diben nac yn adlewyrchu ehangder fframwaith y Cwricwlwm i Gymru yn llawn.

Cyfuno adnoddau a gwaith datblygu cwricwlwm

Nodir disgwyliad yng nghanllawiau Cwricwlwm i Gymru, sef na all ysgolion gynllunio a datblygu’r continwwm dysgu 3 i 16 ar eu pennau eu hunain. Felly byddai’n rhesymegol i ysgolion ystyried sut y gallant gyfuno adnoddau ariannol er mwyn gwneud y defnydd mwyaf effeithiol posibl o gyllid ar draws clystyrau ysgolion lleol/rhwydweithiau strwythuredig.

Ymdrin ag ystyriaethau/anghenion allweddol drwy’r Rhwydwaith Cenedlaethol

Mae’r Rhwydwaith Cenedlaethol yn dod â gweithwyr addysgu proffesiynol, arbenigwyr, rhanddeiliaid, gwneuthurwyr polisi a phartneriaid galluogi ynghyd er mwyn nodi’r rhwystrau a’r cyfleoedd sy’n gysylltiedig â gweithredu’r cwricwlwm, ac ymdrin â nhw. Mae Sgyrsiau cenedlaethol yn dod â safbwyntiau at ei gilydd ac yn datblygu dulliau gweithredu ar y cyd, gan roi’r proffesiwn wrth wraidd y gwaith parhaus o ddatblygu polisïau cenedlaethol. Caiff y Sgyrsiau hyn eu cynnal mewn digwyddiadau cenedlaethol yn ogystal â thrwy rwydweithiau rhanbarthol a chaiff ysgolion y dewis i gymryd rhan yn y naill neu’r llall, neu’r ddau, fel sy’n briodol iddynt.

Ymgysylltu â’r Rhwydwaith Cenedlaethol

Rhan allweddol o’r cyllid yw galluogi ysgolion i ymgysylltu â materion a godir gan y Rhwydwaith Cenedlaethol. Mae sgyrsiau rhwydwaith, a gaiff eu cynnal yn genedlaethol a thrwy rwydweithiau rhanbarthol neu leol, yn allweddol i gefnogi ysgolion i ymdrin ag agweddau ar gyflwyno’r cwricwlwm. Mae disgwyliad felly i bob ysgol gymryd rhan yn sgyrsiau’r Rhwydwaith Cenedlaethol mewn rhyw ffordd, gan eu defnyddio i lywio cynlluniau’r ysgol i wireddu’r cwricwlwm.

Disgwylir i ysgolion ddefnyddio’r cyllid hwn i:

roi cyfle i’r ysgol ystyried, rhannu ac ymgorffori’r hyn a ddysgir o Sgyrsiau Rhwydwaith – er enghraifft drwy gefnogi cynrychiolydd rhwydwaith penodol o’r ysgol i gymryd rhan mewn Sgyrsiau Rhwydwaith a rhannu’r hyn a ddysgir â’r ysgol gyfan
galluogi cynrychiolwyr i fynychu Sgyrsiau Rhwydwaith mewn digwyddiadau cenedlaethol a/neu ranbarthol – er enghraifft drwy ddarparu staff cyflenwi, gan gynnwys trafod materion yn yr ysgol ac ymgorffori’r hyn a ddysgir mewn gwaith cynllunio

Dylid dewis cynrychiolydd ysgol ar gyfer y Rhwydwaith Cenedlaethol er mwyn adlewyrchu’r ffyrdd o weithio, gan ddarparu tegwch o ran datblygu ar y cyd ac arweinyddiaeth ar bob lefel. Gallai’r rôl ymwneud â chymryd rhan weithredol mewn Sgyrsiau rhwydwaith cenedlaethol a/neu ranbarthol a’u hwyluso, yn ogystal ag arwain trafodaethau tebyg yn ei ysgol ei hun a rhoi adborth o Sgyrsiau lefel ysgol.

Mae consortia rhanbarthol (ac awdurdodau lleol mewn rhai achosion) ym mhob cwr o’r wlad wedi cael canllawiau i sicrhau bod y cymorth a roddir i ysgolion i gymryd rhan yn y Rhwydwaith Cenedlaethol yn gyson. Fel rhan o hyn, rydym yn disgwyl i bob ysgol gael cyllid digonol fel y gall ei chynrychiolydd gymryd rhan mewn Sgyrsiau Rhwydwaith cenedlaethol neu ranbarthol am hyd at 10 diwrnod o’r flwyddyn ysgol.

Yn ogystal, mae’r ysgolion hynny sy’n darparu mwy o gymorth gan ymarferwyr i gynllunio, hwyluso ac adolygu Sgyrsiau’r Rhwydwaith Cenedlaethol yn cael eu had-dalu’n briodol drwy wasanaethau gwella ysgolion. Y tu hwnt i hyn, mae consortia rhanbarthol (ac awdurdodau lleol mewn rhai achosion) yn cael rhywfaint o hyblygrwydd o ran sut y byddant yn rhannu’r cyllid sy’n weddill o raglen Diwygio’r Cwricwlwm ymhlith eu hysgolion, er mwyn adlewyrchu anghenion yr ysgolion yn eu hardaloedd yn y ffordd orau a gan ystyried maint yr ysgol a’r cam datblygu. Mae’r cyfle hwnnw i dargedu rhywfaint o’r cyllid i ysgolion yn hanfodol er mwyn sicrhau bod pob ysgol yn cael cymorth addas ac yn cynnal momentwm ar ei thaith ddiwygio. Dylid trafod manylion y cyllid ar gyfer diwygio’r cwricwlwm â’r consortiwm perthnasol (neu’r awdurdod lleol mewn rhai achosion).

Ymgysylltu ar gynnydd

Mae sicrhau bod pob dysgwr yn cael cefnogaeth i wneud cynnydd o ran eu gwybodaeth, eu sgiliau a'u dealltwriaeth wrth iddynt ddatblygu tuag at y pedwar diben yn hollbwysig. Yn ogystal â'r paratoadau cyn y pandemig, mae llawer y mae ysgolion ac ymarferwyr wedi'i ddysgu a'i ddatblygu dros y cyfnod hwn sydd wedi dod â dysgu ac addysgu yn nes at yr hyn a fynegir yn y Cwricwlwm i Gymru.

Gall y cyllid hwn, felly, helpu ysgolion i ymgysylltu ag arbenigedd ehangach ym maes cynllunio, datblygu ac ymgorffori cynnydd yn y cwricwlwm, ac mewn dulliau dysgu ac addysgu. Gall hyn gynnwys rhyddhau ysgolion i ymgysylltu o fewn yr ysgol ac mewn rhwydweithiau â’r prosiect cynnydd Cymru gyfan – Camau i’r Dyfodol.

Dylai ysgolion ystyried sut y gall diwygiadau ehangach i addysg, gan gynnwys anghenion dysgu ychwanegol, tegwch ac arweinyddiaeth, gyfrannu at waith i gefnogi cynnydd dysgwyr. Dylent hefyd ystyried sut mae cefnogi cynnydd yn cyfrannu at y diwygiadau ehangach hyn. Mae creu cysylltiadau ag agweddau ar ddiwygio hefyd yn sicrhau dull gweithredu cydgysylltiedig, gan osgoi dyblygu neu alwadau cystadleuol.