Beth sy'n newid mewn asesu?

Pam yr ydym yn gwneud hyn?

Rydym wedi symud i ffwrdd o asesiadau athrawon sy'n ofynnol yn genedlaethol fel rhan o gwricwlwm a ragnodir yn genedlaethol, gan ddal gafael ar yr un pryd ar asesiadau personol ar-lein mewn rhifedd a darllen, fel adnoddau asesu ffurfiannol i ategu dulliau ysgolion o asesu. Gan weithio o fewn fframwaith Cwricwlwm i Gymru, mae'r newid hwn yn cydnabod mai ysgolion a lleoliadau sydd yn y sefyllfa orau i ddatblygu'r cwricwlwm a'r trefniadau asesu mwyaf priodol ar gyfer eu dysgwyr a'u cyd-destunau.

Beth mae hyn yn ei olygu i ysgolion a lleoliadau?

Mae ysgolion a lleoliadau yn datblygu cwricwla, yn dewis yr wybodaeth, y sgiliau a'r profiadau sy'n cefnogi eu dysgwyr orau i symud ymlaen yn y ffyrdd a ddisgrifir yng nghanllawiau Fframwaith Cwricwlwm i Gymru, maent yn datblygu trefniadau asesu i gefnogi pob dysgwr unigol i symud ymlaen mewn perthynas â chwricwlwm ei ysgol neu ei leoliad. Mae’r ffocws ar nodi ble mae'r dysgwr yn ei ddysgu, ei gamau nesaf a'r cymorth neu'r her sydd ei angen i symud ymlaen yn ei ddysgu.

Pam yr ydym yn gwneud hyn?

O dan y Cwricwlwm i Gymru mae gofyniad i drefniadau asesu gael eu gwneud, eu gweithredu a’u hadolygu mewn perthynas â chwricwlwm y mae lleoliadau meithrin a ariennir nas cynhelir wedi’i gynllunio a’i fabwysiadu. Nid oes disgwyl i leoliadau gynllunio eu cwricwlwm eu hunain. Yn lle hynny, mae Llywodraeth Cymru wedi cyhoeddi cwricwlwm i leoliadau meithrin a ariennir nas cynhelir yn 2022 y gallant ei fabwysiadu pe baent am wneud hynny. Mae Gweinidogion Cymru hefyd wedi cyflawni eu hymrwymiad i ddarparu trefniadau asesu y gellir eu mabwysiadu ochr yn ochr â’r cwricwlwm sydd wedi’i gyhoeddi i leoliadau.

Beth mae hyn yn ei olygu i ysgolion a lleoliadau?

Mae gan ymarferwyr sy'n dewis mabwysiadu'r cwricwlwm ar gyfer lleoliadau meithrin nas cynhelir a ariennir fynediad i fframwaith asesu sicr o ansawdd, sydd wedi'i wreiddio mewn datblygiad plant, sy'n cefnogi dilyniant i bob dysgwr 3 i 4 oed. 

Fel rhan o’r broses hon, mae Llywodraeth Cymru wedi sicrhau bod trefniadau asesu ar gael i bob lleoliad.

Gall lleoliadau hefyd gynllunio a mabwysiadu cwricwlwm addas ar wahân i'r hyn a gyhoeddir gan Weinidogion Cymru. Pan wneir y dewis hwnnw, mae'n ofynnol iddynt wneud trefniadau asesu i gefnogi'r cwricwlwm hwnnw a bod yn gyfrifol am weithredu ac adolygu'r trefniadau asesu hynny.

Pam yr ydym yn gwneud hyn?

Datblygwyd Cwricwlwm i Gymru i fod yn hygyrch i bawb. Mae Cwricwlwm Cymru yn berthnasol i blant sy'n derbyn addysg heblaw yn yr ysgol, gan gynnwys mewn Unedau Cyfeirio Disgyblion a bydd yn cynnig cwricwlwm cynhwysol sy'n cael ei arwain gan ddilyniant. Bydd asesu yn cefnogi dilyniant dysgwyr drwy gwricwlwm wedi'i deilwra, gan helpu i nodi'r camau nesaf o ran dilyniant a'r addysgu a'r dysgu sydd eu hangen i gefnogi'r dilyniant hwnnw.

Mae canllawiau statudol ar wahân i gefnogi unedau cyfeirio disgyblion a’r rhai sy’n gyfrifol am ddarparu Addysg Heblaw mewn Ysgolion wedi’u cyhoeddi i gefnogi gwaith gweithredu. Mae canllawiau Addysg Heblaw Mewn Ysgolion yn esbonio nodweddion allweddol addysg heblaw yn yr ysgol o fewn Cwricwlwm Cymru

Beth mae hyn yn ei olygu i ysgolion/lleoliadau?

O ystyried bod trefniadau asesu yn rhan o ddyluniad y cwricwlwm, bydd yn rhaid i'r awdurdod lleol ac yn achos Unedau Cyfeirio Disgyblion, y pwyllgor rheoli a'r athro sy'n gyfrifol am Unedau Cyfeirio Disgyblion hefyd wneud a gweithredu trefniadau asesu i gefnogi dilyniant dysgwyr o fewn y cwricwlwm diogel (Gofynion ar gyfer unedau cyfeirio disgyblion ac Addysg Heblaw mewn Ysgolion). Bydd yn rhaid iddynt adolygu a diwygio'r trefniadau asesu hynny pan fydd eu cwricwlwm yn cael ei adolygu neu pan fyddant yn teimlo bod angen newidiadau, er mwyn sicrhau bod trefniadau asesu yn parhau i gefnogi a chyflawni dilyniant dysgwyr.

Pam yr ydym yn gwneud hyn?

Mae cyflwyno un continwwm o 3 i 16 yn helpu i sicrhau taith ddysgu fwy esmwyth i ddysgwyr. Mae asesu yn allweddol i gefnogi pob dysgwr unigol i wneud cynnydd ar hyd yr un continwwm ar gyflymder priodol, gan sicrhau ei fod yn cael ei gefnogi a'i herio i gyrraedd ei botensial. 

Mae dileu'r asesiadau crynodol ar ddiwedd cyfnod neu gam yn helpu i sicrhau bod yr asesiad yn edrych ymlaen. Mae dysgwyr yn parhau i adeiladu ar ddysgu blaenorol drwy gydol y flwyddyn academaidd a bydd hyn yn parhau wrth iddynt bontio o grŵp blwyddyn i grŵp blwyddyn.

Beth mae hyn yn ei olygu i ysgolion a lleoliadau?

Rhaid datblygu cwricwlwm pob ysgol a lleoliad i ymgorffori'r dilyniant a amlinellir yn egwyddorion cynnydd. Wrth gynllunio a darparu profiadau dysgu sydd wedi ymgorffori asesiadau, bydd ymarferwyr yn ymwybodol o sut maent yn cyfrannu at daith gyffredinol dysgwr.

Yn y Cwricwlwm i Gymru, disgwylir i ddysgwyr wneud cynnydd parhaus. Diben asesu yw asesu'r cynnydd hwnnw, deall cynnydd pob dysgwr unigol a nodi sut i deilwra cymorth parhaus i alluogi'r dysgwr i barhau i symud ymlaen yn effeithiol. Mae’r dull hwn hefyd yn helpu i ddarparu gwybodaeth werthfawr i lywio prosesau pontio.

Pam yr ydym yn gwneud hyn?

Mae asesu yn y cwricwlwm newydd yn ymwneud ag asesu cynnydd dysgwyr yn barhaus – peidio â llunio barn untro ar adegau penodol mewn pryd. Mae angen asesu i adlewyrchu y gall dilyniant dysgwyr fod yn amrywiol gyda chryfderau gwahanol ac mae angen iddo wella felly nid yw'n gwneud synnwyr categoreiddio dysgwyr i lefel 'ffit orau' benodol.

Mae profiad wedi dangos y gall dull 'ffit orau' ddarparu gwybodaeth gyfyngedig am ddysgwr gan y gall cryfder mewn un agwedd ar ddysgu guddio'r angen am gymorth pellach mewn mannau eraill. Felly, nid yw deilliannau'r Cyfnod Sylfaen a lefelau pwnc y Cwricwlwm Cenedlaethol yn bodoli mwyach o dan Gwricwlwm Cymru ac, fel y soniwyd uchod, bydd asesiadau diwedd cyfnod a chyfnod yn cael eu dileu.

Beth mae hyn yn ei olygu i ysgolion/lleoliadau?

Wrth asesu dilyniant dysgwyr, gan ddefnyddio ystod o ddulliau asesu, bydd ymarferwyr yn datblygu darlun cyfannol o'r dysgwr – eu cryfderau, eu meysydd i'w gwella a'r cymorth a'r her sydd eu hangen i ddatblygu eu dysgu. Ni ddylid ystyried y disgrifiadau o ddysgu sy'n rhan o ganllawiau Cwricwlwm i Gymru fel y 'lefelau newydd'. Ni ddylid eu defnyddio i ymgymryd â gweithgareddau asesu penodol ar bob cam dilyniant ac ni ddylid eu rhannu i greu meini prawf asesu penodol na ffurfio 'rhestr ticio' y byddai dysgwyr yn cael eu hasesu yn eu herbyn ar oedran neu bwynt penodol mewn pryd.

Mae'r disgrifiadau dysgu wedi'u cynllunio i helpu ymarferwyr i ddeall sut y dylai cynnydd dysgwyr edrych a darparu pwyntiau cyfeirio ar gyflymder dilyniant i lywio'r gwaith o gynllunio a dysgu ac addysgu'r cwricwlwm. Drwy nodi sut y dylai dilyniant edrych, gall y disgrifiadau o ddysgu helpu ymarferwyr i feddwl am ystod eang o ddulliau asesu i ddeall y cynnydd hwnnw. Ni fydd unrhyw un dull asesu yn cipio cynnydd dysgwyr yn llawn ac felly mae'n bwysig defnyddio ystod eang i greu darlun cyfannol o'r dysgwr a'u cefnogi i wneud cynnydd mewn perthynas â chwricwlwm yr ysgol/lleoliad.

Pam yr ydym yn gwneud hyn?

Ar adegau, mae'r trefniadau blaenorol wedi arwain at ystyried asesu fel 'bollt' ychwanegol a ddefnyddir i lunio barn untro am ddysgwr, yn hytrach na rhan sylfaenol o'r broses addysgu a dysgu.

Beth mae hyn yn ei olygu i ysgolion a lleoliadau?

Mae ymarferwyr yn datblygu strategaethau newydd ac yn adeiladu ar ddulliau cyfredol sy'n ymwneud ag asesu ffurfiannol gan gynnwys darparu adborth o ansawdd uchel i ddysgwyr, hunanasesu ac asesu cyfoedion. Wrth gynllunio a darparu profiadau dysgu, maent yn glir ynghylch pam a sut y defnyddir y ddealltwriaeth a gafwyd o bob gweithgaredd asesu i lywio dysgu yn y dyfodol.

Mae'r gydberthynas rhwng y cwricwlwm, asesu ac addysgeg yn allweddol i gefnogi dysgwyr i wneud cynnydd ystyrlon yn eu dysgu.

Pam yr ydym yn gwneud hyn?

Mae asesiadau wrth dderbyn yn gam cyntaf pwysig yn y broses asesu barhaus. Maent yn hollbwysig o ran datblygu dealltwriaeth o ddysgwyr unigol, gan gynnwys nodi eu cryfderau, meysydd gwella a lle mae angen rhagor o ffocws neu gymorth.

O ystyried pwysigrwydd dilyniant o dan y Cwricwlwm i Gymru, mae disgwyl i ymarferwyr asesu ble mae dysgwr mewn perthynas â'r continwwm 3 i 16 ar unrhyw adeg y maent yn mynd i mewn i ysgol neu leoliad (ac eithrio pan fyddant yn trosglwyddo o’r ysgol gynradd i’r ysgol uwchradd ac i’r dosbarth derbyn o ddarpariaeth feithrin yr ysgol), nid dim ond ar fynediad i addysg oedran ysgol orfodol (ac eithrio ar y pwynt pontio o'r ysgol gynradd i'r ysgol uwchradd).

Beth mae hyn yn ei olygu i ysgolion a lleoliadau?

Gan fod ysgolion a lleoliadau yn datblygu eu cwricwlwm eu hunain a'u trefniadau asesu, maent hefyd yn pennu'r trefniadau asesu ar gyfer dysgwyr 'ar fynediad' i ysgol neu leoliad, gan gynnwys symud i ac o Addysg Heblaw mewn Ysgolion ac Unedau Cyfeirio Disgyblion.

Rhaid i'r wybodaeth a gafwyd wrth asesu dysgwr wrth fynd i mewn i ysgol neu leoliad helpu ymarferwyr i gael dealltwriaeth o alluoedd, sgiliau a gwybodaeth dysgwr mewn perthynas â'r cwricwlwm, nodi'r camau nesaf o ran cynnydd a’r addysgu a’r dysgu sydd eu hangen i wneud y cynnydd hwnnw.

Rhaid i'r trefniadau asesu wrth dderbyn ddigwydd yn ystod chwe wythnos gyntaf y dysgwr o gael addysg a rhaid iddynt fod yn addas i ddysgwyr o oedrannau a gallu amrywiol. Rhaid i’r trefniadau hyn ystyried:

• Sgiliau a galluoedd Rhifedd a Llythrennedd
• Datblygiad corfforol, cymdeithasol ac emosiynol

Pam yr ydym yn gwneud hyn?

Bydd y trefniadau ar gyfer cynnal asesiadau personol ar gyfer darllen a rhifedd yn parhau.

Rydym wedi datblygu'r asesiadau personol fel rhan o’r Cwricwlwm i Gymru, yn unol â'r dull newydd o asesu. Maent yn rhoi offeryn ffurfiannol i ysgolion fyfyrio ar gryfderau dysgwyr mewn darllen a rhifedd, yn ogystal â'r camau nesaf posibl i fwrw ymlaen â'u dysgu.

Beth mae hyn yn ei olygu i ysgolion/lleoliadau?

Mae dysgwyr ym mlynyddoedd 2 i 9 mewn ysgolion a gynhelir gan y wladwriaeth yn parhau i gymryd yr asesiadau personol yn unol â'r llawlyfr gweinyddu. Mae astudiaethau achos ar gael i dynnu sylw at y ffordd y mae ysgolion yn defnyddio asesiadau personol i ategu eu dull asesu cyffredinol.

Pam yr ydym yn gwneud hyn?

Cydnabyddir y gall defnyddio asesiadau athrawon at ddibenion atebolrwydd gael effaith negyddol ar y broses ddysgu.

Dylai asesu roi'r wybodaeth sydd ei hangen ar ymarferwyr i'w helpu i wella deilliannau dysgu. Dylai asesu helpu ymarferwyr i ddeall yr hyn y mae dysgwyr yn ei wybod, yn ei ddeall ac yn gallu ei wneud. Dylai gefnogi addysgu a dysgu ac ni ddylid ei ddefnyddio i fesur perfformiad ysgolion ar gyfer atebolrwydd.

Beth mae hyn yn ei olygu i ysgolion/lleoliadau?

Ymarferwyr a dysgwyr mewn ysgolion a lleoliadau fydd yn defnyddio gwybodaeth sy’n deillio o asesu cynnydd dysgwyr i gefnogi deialog ar gynnydd. Bydd gwybodaeth o'r Asesiadau Personol yn parhau i gael ei defnyddio i ddarparu adborth ffurfiannol ac adroddiadau cynnydd i ddysgwyr a rhieni/gofalwyr i lywio eu camau nesaf.

Dylai gwybodaeth sy’n deillio o asesu cynnydd dysgwyr gael ei defnyddio gan ysgol/lleoliad yn rhan o broses hunanwerthuso effeithiol, gan ystyried dulliau cynllunio, datblygu a gweithredu trefniadau cwricwlwm ac asesu, i sicrhau eu bod yn cefnogi dilyniant dysgwyr.

Pam yr ydym yn gwneud hyn?

Mae cefnogi dysgwyr i wneud cynnydd yn sbardun sylfaenol i’r Cwricwlwm i Gymru. Adlewyrchir cynnydd yn y datganiadau o'r hyn sy'n bwysig a’r disgrifiadau dysgu ar gyfer pob un o'r datganiadau hyn, a dyma brif ddiben asesu hefyd. Mae deall sut mae dysgwyr yn symud ymlaen yn hanfodol i ddysgu ac addysgu a dylent lywio'r gwaith o gynllunio'r cwricwlwm a'r trefniadau asesu yn ogystal â chynllunio ac ymarfer yn yr ystafell ddosbarth.

Beth mae hyn yn ei olygu i ysgolion/lleoliadau?

Mae’r Gweinidog wedi cyhoeddi Cyfarwyddyd at ddiben galluogi ymarferwyr i gymryd rhan mewn deialog broffesiynol yn eu hysgol neu leoliad a chydag ymarferwyr o ysgolion a lleoliadau eraill i ddatblygu a chynnal dealltwriaeth a rennir o gynnydd dysgwyr. Mae deunyddiau ategol ar gael ar Hwb. Mae cael cyd-ddealltwriaeth o gynnydd yn golygu bod ymarferwyr, ar y cyd o fewn eu hysgol neu leoliad, ar draws eu clwstwr, a chydag ysgolion eraill neu leoliadau y tu hwnt i’w clwstwr, yn deall:

• Eu disgwyliadau o ran sut y dylai dysgwyr symud ymlaen a sut y dylai gwybodaeth, sgiliau a phrofiadau gyfrannu at hyn yng nghwricwla ysgolion a lleoliadau (gan ddefnyddio’r datganiadau o’r hyn sy’n bwysig, disgrifiadau o ddysgu ac egwyddorion cynnydd)
• sut y dylai cynnydd fod yn gydlynol i ddysgwyr ar draws eu taith ddysgu ac yn arbennig ar adegau pontio er mwyn sicrhau cynnydd cydlynol (er enghraifft, rhwng ysgolion cynradd ac uwchradd; rhwng lleoliadau ac ysgolion cynradd)
• sut mae eu disgwyliadau ar gyfer cynnydd yn cymharu ag ysgolion a lleoliadau eraill, er mwyn sicrhau cydlyniad a chyflymder a her ddigonol yn eu hymagwedd at gynnydd wrth ddatblygu eu cwricwlwm a'u trefniadau asesu

Pam yr ydym yn gwneud hyn?

Mae darparu darlun clir, cyfannol o ddilyniant a lles dysgwr wrth iddynt symud rhwng gwahanol grwpiau, dosbarthiadau a lleoliadau, yn enwedig wrth symud rhwng addysg feithrin, ysgol gynradd ac ysgol uwchradd, yn allweddol i gefnogi eu taith ar hyd y continwwm ac i sicrhau cynnydd cydlynol.

Er mwyn cefnogi hyn a sicrhau dilyniant cydgysylltiedig i ddysgwyr, mae angen Cynlluniau Pontio newydd rhwng ysgolion uwchradd a'u hysgolion cynradd sy'n bwydo i adlewyrchu eu Cwricwla newydd. Bydd hyn yn galluogi dysgwyr i barhau i adeiladu ar ddysgu blaenorol drwy gydol y flwyddyn academaidd a bydd hyn yn parhau wrth iddynt bontio o grwp blwyddyn i grwp blwyddyn. Mae canllawiau a deunyddiau cefnogi ymarferol yn awr ar gael.

Beth mae hyn yn ei olygu i ysgolion/lleoliadau?

Fel rhan o ddulliau o ddatblygu cyd-ddealltwriaeth o ddilyniant rhaid i ysgolion/lleoliadau ddatblygu ac ymgorffori proses gadarn ac effeithiol ar gyfer pontio dysgwyr rhwng gwahanol ysgolion a lleoliadau.

Dylai hon fod yn broses barhaus, sy'n cydnabod anghenion amrywiol pob dysgwr ac yn cefnogi pob unigolyn yn eu taith ddysgu gan sicrhau bod eu cynnydd yn gydlynol.

Bydd angen i ysgolion uwchradd a'u hysgolion cynradd sy'n bwydo ddatblygu a sefydlu Cynlluniau Pontio newydd sy'n ceisio sefydlu prosesau sy'n cefnogi dilyniant cydlynol i ddysgwyr ar y cyd i gefnogi anghenion a lles cyffredinol y dysgwr a sicrhau cyflymder a her briodol yn eu hymagwedd at ddilyniant wrth ddatblygu eu cwricwlwm a'u trefniadau asesu.

Pam yr ydym yn gwneud hyn?

Mae cyfathrebu rheolaidd rhwng ysgolion a lleoliadau a rhieni a gofalwyr yn hanfodol er mwyn i ddysgwyr symud ymlaen ar hyd y continwwm dysgu.

Bydd cyfathrebu bob tymor â rhieni a gofalwyr mewn ffordd sy'n eu cynnwys yn nhaith eu dysgwyr, yn eu galluogi i ddeall sut mae eu plentyn yn symud ymlaen a'r ffordd orau o gefnogi eu dysgu.

Beth mae hyn yn ei olygu i ysgolion a lleoliadau?

Mae gan ysgolion a lleoliadau eisoes amrywiaeth o wahanol ffyrdd y maent yn cyfathrebu ac yn ymgysylltu â rhieni a gofalwyr am eu dysgwyr, megis adroddiadau diwedd tymor neu ddiwedd blwyddyn, nosweithiau rhieni, gwasanaethau  a bydd llawer o'r rhain wedi'u mireinio a'u datblygu i gefnogi dysgwyr yn ystod cyfnodau o adferiad cyfunol ac ail-ymgysylltu â dysgu.

Gan adeiladu ar y dulliau hyn, gellir cyfathrebu gan ddefnyddio amrywiaeth o ddulliau ac mewn ffordd sy'n gweddu orau i'r gynulleidfa e.e. wyneb yn wyneb, digidol, ysgrifenedig.

Dylai'r adborth gynnwys:

• Crynodeb byr am gynnydd mewn dysgu dysgwr.
• Gwybodaeth am anghenion cynnydd a’r camau nesaf yn y dyfodol ar gyfer y dysgwr unigol sydd ei hangen i gefnogi ei gynnydd.
• Cyngor byr ar sut y gall rhieni a gofalwyr gefnogi cynnydd gartref.
• gwybodaeth am iechyd a lles cyffredinol dysgwr.

Dylid darparu crynodeb o gynnydd dysgwyr unigol ar draws y cwricwlwm yn flynyddol a dylai ganolbwyntio ar gynnydd, lles dysgwyr ac anghenion a chefnogaeth unigol ar gyfer y dysgwr. 

Caiff ysgolion a lleoliadau eu hannog i roi cyfleoedd i ddysgwyr gyfrannu at y broses gyfathrebu hon drwy alluogi dysgwyr i gasglu enghreifftiau o'u dysgu, mynegi eu cynnydd a'u cyflawniadau eu hunain, a chyfleu eu dyheadau a'u barn ar y camau nesaf yn eu dysgu. Mae astudiaethau achos ar rannu gwybodaeth â rhieni a gofalwyr ar gael ar Hwb.