Safonau Rheoli Dyfeisiau

Yn y cyd-destun hwn, ystyr 'dyfais a reolir’ yw dyfais sy’n gallu cael ei diweddaru a’i ffurfweddu o bell. Trwy sicrhau bod pob dyfais mewn ysgol yn cael ei rheoli, bydd modd atal peiriannau unigol rhag amharu ar wersi trwy lwytho diweddariadau neu gymwysiadau meddalwedd hanfodol coll heb eu cynllunio.

Mae’n hollbwysig cynllunio ar gyfer cyflwyno dyfeisiau newydd yn ofalus fel bod y rhwydwaith yn gallu ymdopi â nhw a bod y delweddau cywir wedi’u gosod i sicrhau bod modd eu cynnal yn briodol.

Dylid rheoli’r holl ddyfeisiau sy’n eiddo i’r ysgol ac a ddefnyddir yn yr ysgol. Mae hyn yn golygu bod y ddyfais yn cael ei monitro, ffurfweddu a’i diogelu. Bydd hefyd yn galluogi Partneriaid Cymorth Technoleg Addysg i sicrhau bod y patsys diogelwch a’r ffurfweddiad cywir yn cael eu defnyddio.

Mae’n hanfodol eich bod chi’n cynllunio ar gyfer cyflwyno dyfeisiau newydd yn ofalus fel bod y rhwydwaith yn gallu cefnogi eu cyflwyniad a bod y delweddau cywir wedi’u gosod i sicrhau y gellir eu cynnal yn briodol.

Gellir rheoli dyfeisiau cleient trwchus drwy offer Rheoli Perfformiad y Rhwydwaith. Gellir rheoli dyfeisiau symudol drwy adnodd Rheoli Dyfeisiau Symudol.

Mae’n bwysig cofio bod ysgolion yn dibynnu ar TG yn yr un modd â busnesau ac nad ydynt yn fersiynau mawr o sefyllfaoedd defnydd cartref.

Mae’n rhaid sicrhau bod dyfeisiau sy’n cael eu prynu ar gyfer ysgolion yn ddyfeisiau “gradd menter” a bod modd cyflwyno gosodiadau a mesurau diogelwch a diogelu priodol yn gyson. Oni wneir hyn, gall dyfeisiau weithredu’n wahanol mewn gwersi gan amharu ar addysgu a dysgu.

Trwy brynu dyfeisiau o dan gontract addysg, bydd modd lleihau lefelau amharu sy’n deillio o’r angen i atgyweirio neu newid dyfeisiau.

Ni ddylid prynu dyfeisiau o fanwerthwyr y stryd fawr – naill ai ar-lein neu mewn siop – gan na fydd ganddynt yr yswiriant addysg ofynnol, ac mae’n bosibl na fyddant yn addas i’w defnyddio mewn amgylchedd â llawer o ddefnyddwyr. Gall hyn arwain at broblemau cysylltedd.

Dylai dyfeisiau rhwydwaith fod yn gyfarpar gradd menter ac nid yn gyfarpar lefel defnyddiwr cartref. Bydd hyn yn sicrhau eu bod wedi’u cynllunio i gael eu rheoli a’u cynnal yn effeithiol mewn amgylchedd â llawer o ddefnyddwyr a bod gyrwyr, cydweddoldeb a disgwyliad oes yn addas ar gyfer llawer o ddefnydd ac amgylchedd defnydd uchel.

Wrth brynu dyfeisiau, dylech ystyried cylch oes model y ddyfais, y pwer prosesu a’r cof. Mae angen i chi ystyried yw’n ddigonol i ddiwallu anghenion ei ddefnyddiwr(wyr) bwriedig ac a yw’n cyfiawnhau ei le i gefnogi ei gylch oes. Dylech hefyd ystyried y gofynion ar gyfer trwyddedu ac unrhyw ddatrysiad Rheoli Dyfeisiau Symudol ar gyfer y ddyfais honno.

Gall hyn eich helpu i asesu costau “oes gyfan” (“cyfanswm cost perchnogaeth”), gan gynnwys costau uniongyrchol y ddyfais, costau rheoli’r dyfeisiau a chostau cymwysiadau ac adnoddau digidol, a dewisiadau cynlluniau cymorth technegol.

Dylid caffael dyfeisiau drwy lwybrau cydnabyddedig fel fframweithiau a nodwyd gan y llywodraeth neu awdurdod lleol. Bydd y rhain yn rhoi sicrwydd drwy gynnal gwiriadau diwydrwydd dyladwy ar y prynwr/ailwerthwyr ar y fframwaith mewn meysydd fel hyfywedd masnachu, profiad gyda chwsmeriaid addysg, ac yn gweithredu ar ran y sector i sicrhau’r gwerth gorau.

Nodwch na fydd dyfeisiau a brynir gan fanwerthwyr y stryd fawr - boed ar-lein neu yn y siop yn cael eu hadeiladu i fynd ar rwydwaith TG yr ysgol ac maent yn annhebygol o gydymffurfio â gosodiadau polisi neu warantau sy’n briodol i addysg.

Mae hefyd yn bwysig sicrhau bod dyfeisiau’n cael eu prynu yn unol â rheoliadau caffael statudol ac y dylai ysgolion ofyn am ganllawiau gan yr awdurdod lleol os nad ydynt yn sicr.

Y ffordd orau o reoli dyfeisiau yn yr ysgol yw defnyddio meddalwedd MDM bwrpasol. Gall ysgolion ddefnyddio’r feddalwedd hon i ffurfweddu pob dyfais ar yr un pryd mewn ffordd ddiogel a llwytho cymwysiadau neu ddiweddariadau newydd ar adegau cyfleus y tu allan i oriau addysgu craidd.

Bydd eich Partner Cymorth Technoleg Addysg yn gallu rhoi cyngor i chi ar sut i ddefnyddio MDM yn eich ysgol.

Dylai’r broses o roi atebion symudol ar waith mewn ysgolion ystyried y seilwaith a’r ddarpariaeth ddi-wifr bresennol er mwyn sicrhau bod yr amgylchedd atodol yn gallu bodloni’r gofynion.

Dylai nodweddion datrysiad Rheoli Dyfeisiau Symudol gynnwys:

• Darparu rhaglenni
• Rheolyddion meddalwedd priodol
• Gwasanaethau storio fel y bo’n briodol
• Llwybro defnydd
• Cyfyngiadau gweithredu
• Chysylltu-o-bell i reoli diogelwch.

Ymhellach, bydd sicrhau bod holl ddyfeisiau symudol ysgol yn cael eu rheoli fel rhan o ddatrysiad Rheoli Dyfeisiau Symudol ehangach yn darparu cysondeb ar draws yr ystâd o ddyfeisiau mewn ysgolion, ac yn sicrhau bod yr holl ddyfeisiau’n cael eu cynnal a’u rheoli’n effeithiol.

Nodwch fod dyfeisiau Windows yn cael eu rheoli ar wahân i hyn drwy Bolisïau Grwp.

Bydd pennu a chytuno ar bolisïau diogelwch a defnyddio priodol wrth weithredu’ch datrysiad Rheoli Dyfeisiau Symudol yn sicrhau bod eich holl ddyfeisiau wedi’u diogelu rhag bygythiadau seibr yn yr un ffordd.

Dylid adolygu polisïau’n rheolaidd yn unol â pholisïau diogelu ysgol ehangach.

Mae datrysiadau Rheoli Dyfeisiau Symudol yn fodd o reoli a defnyddio dyfeisiau’n effeithiol ar draws rhwydwaith TG yr ysgol. Yn ddelfrydol, dylai’r datrysiad gefnogi cymaint o systemau gweithredu â phosibl. Gall fod yn seiliedig ar system cwmwl hefyd gan fod hyn yn caniatáu ar gyfer rheoli lefel menter, prosesau awtomatig ac ehangu’r ddarpariaeth ar gyfer defnyddwyr newydd a mathau cynyddol soffistigedig o ddyfeisiau.

Mae hyn yn bwysig iawn ar gyfer dyfeisiau llechen.

Dylid caffael iPad gyda DEP wedi’i alluogi, dylai’ch awdurdod lleol allu eich cynghori ar sut i sicrhau DEP.

Dylai’r datrysiad Rheoli Dyfeisiau Symudol allu:

• Dilysu defnyddwyr
• Defnyddio apiau symudol
• Diweddaru a rheoli apiau symudol
• Ffurfweddu a rheoli polisïau
• Rheoli o bell – glanhau o bell rhag ofn colli neu ddwyn
• Storfa wrth gefn ac adfer gallu.

Dylai ysgolion ystyried potensial cyfuno dyfeisiau newydd gyda’r datrysiad Rheoli Dyfeisiau Symudol a ddefnyddir.

Dylai ysgolion sicrhau bod hidlo a waliau tân yn cael eu ffurfweddu cyn cyflwyno datrysiad Rheoli Dyfeisiau Symudol newydd a’u bod yn rhan o drefn profi dyfeisiau a systemau gweithredu newydd.

Mae ystyriaethau penodol ar gyfer datrysiad Rheoli Dyfeisiau Symudol wedi’u hamlinellu’n fanylach isod:

• Pan ddefnyddir llechi a gliniaduron cleient trwchus dylai ysgolion eu rheoli fel rhan o ddatrysiad Rheoli Dyfeisiau Symudol

Lle bo’n bosibl, dylid rheoli mwy o ddyfeisiau symudol – gliniaduron a llechi – fel rhan o ddatrysiad Rheoli Dyfeisiau Symudol. Mae hyn yn galluogi ysgolion i sicrhau bod pob dyfais symudol yn cael ei rheoli’n effeithiol. Hefyd, mae’n fodd o gynllunio dyfeisiau symudol ar sail angen yn hytrach na beth all y seilwaith technegol cyfredol ei gefnogi.

• Mae’n rhaid i’r datrysiad gefnogi mynediad i osodiadau dyfeisiau i reoli diogelwch

Dylai’r datrysiad ei gwneud hi’n bosibl i gloi a glanhau dyfeisiau o bell. Mae hyn yn safonol yn y rhan fwyaf o ddatrysiadau Rheoli Dyfeisiau Symudol.

Mae ymrestru ar sail polisïau ar ddatrysiad Rheoli Dyfeisiau Symudol yn sicrhau bod modd defnyddio protocolau diogelwch o’r cychwyn cyntaf. Dylai’r polisïau a’r protocolau hyn ddilyn polisïau diogelu a diogelu data ehangach yr ysgol. Er mwyn cyflawnrwydd, dylai’r rhain fod yn rhan o ddogfennau cyffredinol a gedwir gan yr ysgol ar gyfer y polisïau hyn.

Dylid adolygu dulliau diogelwch a rheoli data ar gyfer y datrysiad Rheoli Dyfeisiau Symudol yn unol â’r adolygiad ehangach o brotocolau diogelu.

Dylai’r ysgol gadw rhestr lawn o’i holl gyfarpar TG neu ei holl ddyfeisiau TG o leiaf (cyfrifiaduron, gliniaduron, llechi). Yn ddelfrydol, bydd y platfform rheoli dyfeisiau’n cefnogi hyn.

Mae angen profi dyfeisiau newydd yn drylwyr cyn eu defnyddio mewn ysgol er mwyn lleihau unrhyw amharu o ganlyniad i feddalwedd sydd ar goll neu osodiadau anghywir.

Dylai pob dyfais newydd – symudol a sefydlog – gael eu hadeiladu gyda’r delweddau priodol a’u profi cyn eu mabwysiadu’n eang ar rwydwaith TG yr ysgol.

Dylai hyn gynnwys:

• Gosod mynediad a phrotocolau diogelwch priodol
• Dyrannu a rheoli diweddariadau a gwasanaethau storio
• Dyfeisiau wedi’u rhoi ar restr a’u cynnwys fel rhan o drefniadau rheoli asedau cyffredinol.

Mae hyn yn atal dyfeisiau ‘amheus’ (rhai sydd heb eu ffurfweddu’n briodol ar gyfer rhwydwaith TG yr ysgol) rhag effeithio’n negyddol ar rwydwaith TG yr ysgol. Hefyd, mae’n sicrhau bod dyfeisiau newydd wedi’u hadeiladu i leihau effaith diweddariadau dyfeisiau drwy eu cymhwyso yn y cam adeiladu.

Os nad yw dyfeisiau’n defnyddio system weithredu gyfredol, byddant yn risg diogelwch a gall pobl gamfanteisio ar wendidau ar-lein. Hefyd, mae defnyddio’r un fersiwn ar gyfer pob dyfais yn lleihau amharu ar addysg disgyblion yn sgil profiadau dysgu gwahanol.

Dylech wybod pan fydd cymorth manwerthwr ar gyfer system weithredu yn dod i ben er mwyn cynllunio ar gyfer newid ac uwchraddio’r system. Fel canllaw, dylai’r gwaith cynllunio ddechrau o fewn 18 mis i’r dyddiad pan fydd cymorth y manwerthwr yn dod i ben.

Mae sicrhau bod eich holl ddyfeisiau addysgu a dysgu’n rhedeg ar system weithredu gyfredol yn golygu y bydd eich dyfeisiau’n ddiogel ac wedi’u gwarchod rhag bygythiadau seibr, drwy’r diweddariadau meddalwedd sy’n cael eu darparu gan y prynwr.

Nodwch fod diweddariadau i systemau gweithredu’n gallu bod yn fawr, ac felly’n effeithio ar gysylltiad eich rhwydwaith os na chânt eu rheoli’n briodol. Gweler Safon F6.

Dylai ysgolion fod yn ymwybodol o pryd ddaw cymorth prynwr ar gyfer system weithredu i ben, fel y gallant wneud cynlluniau i uwchraddio’r system weithredu.

Mae sicrhau bod y system weithredu’n gyfredol yn sicrhau bod yr ysgol yn darparu’r offer a’r adnoddau gorau posibl i gefnogi dysgu digidol. O safbwynt diogelwch, mae hefyd yn sicrhau bod dyfeisiau a rhwydwaith yr ysgol yn derbyn diweddariadau i feddalwedd a phatsys diogelwch. Mae angen cynllunio sut y byddwch yn uwchraddio’r system weithredu’n ofalus gan na fydd modd diweddaru rhai dyfeisiau yn yr ysgol oherwydd eu hoed.

O ystyried faint o amser mae’n gallu cymryd i gynllunio a rheoli hyn yn effeithiol, dylai ysgolion sicrhau eu bod yn cynllunio ar gyfer olyniaeth i’r fersiwn ddiweddaraf o’r system weithredu mewn da bryd. Dylai hyn fod o fewn 18 mis o ddiwedd y cymorth.

Os yw rhai dyfeisiau neu bob dyfais mewn ysgol yn ceisio lawrlwytho a gosod diweddariadau yn ystod gwersi, bydd y lled band sydd ar gael ar gyfer addysgu a dysgu yn lleihau’n sylweddol gan arwain at brofiadau gwael a’r posibilrwydd o golli gwaith.

Mae gwahanol fathau o ddyfeisiau yn defnyddio eu systemau gweithredu eu hunain, a bydd angen ystyried sut i ddiweddaru systemau a meddalwedd y dyfeisiau hyn.

Dylech chi sicrhau bod gan eich Partner Cymorth Technoleg Addysg gynlluniau priodol i reoli’r holl ddyfeisiau.

Dyfeisiau Windows:

Mae Windows 10 yn cynnwys nodwedd o’r enw “Device Optimisation”. Mae’n galluogi dyfeisiau i lawrlwytho diweddariadau gan ddyfeisiau lleol yn ogystal â’r rhyngrwyd. Gall hyn arwain at lawer o lawrlwythiadau yr un pryd o’r rhyngrwyd, neu o rwydwaith TG eich ysgol, sy’n gallu defnyddio’r holl led band sydd ar gael os nad yw’n cael ei ffurfweddu’n gywir.

Dylid rheoli gosodiadau ar gyfer Optimeiddio Dyfais yn unol â’r Safonau sydd eisoes wedi’u hamlinellu. Dylai ysgolion sicrhau bod yr holl ddyfeisiau Windows 10 newydd wedi’u hadeiladu i’w manylebau gofynnol cyn eu rhoi ar rwydwaith TG yr ysgol.

Gall gosodiadau Optimeiddio Cyflawni sydd wedi’u ffurfweddu’n gywir yn Windows 10 gefnogi lleihau’r defnydd o led band rhyngrwyd drwy rannu dosbarthiad diweddariadau ymysg nifer o ddyfeisiau yn eich ysgol neu gael eu gosod i osgoi pan ddefnyddir WSUS (Gwasanaethau Diweddaru Gweinydd Windows) fel technoleg defnyddio diweddariadau.

Dyfeisiau iOS:

Dylid caffael iPad gyda DEP wedi’i alluogi, dylai’ch awdurdod lleol allu eich cynghori ar sut i sicrhau DEP.

Dylai datrysiadau sy’n defnyddio iOS gynnwys darpariaeth storio ar gyfer gweithrediadau mwy.

Dylai dyfeisiau iOS (Apple) fod ar y fersiwn fwyaf perthnasol a diweddaraf o’r system weithredu i sicrhau eu bod wedi’u gwarchod ac yn ddiogel (gweler safon F2).

Fel dyfeisiau Windows (gweler Safon F3), gall lawrlwytho a diweddaru dyfeisiau iOS lyncu adnoddau rhwydwaith, gan olygu bod y dyfeisiau a’r rhwydwaith yn araf ac yn methu ymateb. Mae hyn yn arbennig o wir pan fo’r dyfeisiau’n lawrlwytho’r diweddariadau’n unigol. Gall datrysiadau Rheoli Dyfeisiau Symudol gyda gwasanaeth storio helpu ysgolion sy’n defnyddio llawer iawn o ddyfeisiau iOS.

Mae gwasanaeth storio’n lawrlwytho a chadw’r diweddariadau i un ffynhonnell yn lleol, naill ai gweinydd storio neu ddyfais sy’n gweithredu fel gweinydd ac yn darparu’r diweddariadau’n gynt trwy draffig rhwydwaith lleol i ddyfeisiau iOS yr ysgol. Mae gwasanaeth storio Apple ar gael ar system weithredu OSX yn unig.

Bydd defnyddio storfa’n lleihau’r galw ar gysylltedd y rhyngrwyd a achosir gan ddiweddariadau i ddyfeisiau unigol a rhaglenni’n ceisio diweddaru eu hunain yn annibynnol gyda chysylltiadau i rwydweithiau darparu cynnwys. Gellir pennu protocolau hefyd ar gyfer pryd i adfer diweddariadau i leihau effaith diweddariadau iOS ar ddiwrnod yr ysgol.

Chrome ac Android:

Gellir rheoli datrysiadau sydd â chymysgedd o Chrome ac Android drwy G-Suite ar gyfer porth Rheoli Addysg.

Mae Chromebook yn cael ei weinyddu o’r cwmwl a dyfeisiau chrome yn cael eu rheoli drwy ddiweddariadau sy’n cael eu gweithredu’n awtomatig gan G-Suite. Gall hyn gael effaith sylweddol ar led band ac mae angen ystyried a rheoli hyn yn unol â phrotocolau eraill datrysiadau Rheoli Dyfeisiau Symudol. Nodwch, nid oes gwasanaethau storio ar gael ar gyfer datrysiadau Google Chrome OS ac Android o fis Hydref 2018.

Yr addasydd rhwydwaith di-wifr yw’r ddyfais mewn gliniadur sy’n ei gysylltu â’r rhwydwaith.

Mae cyflymder rhwydweithiau di-wifr wedi cynyddu’n sylweddol, a thrwy newid yr addasydd mae modd gwella cyflymder y cysylltiad yn sylweddol ar gyfer peiriant hyn.

Er mwyn sicrhau bod dyfeisiau gwifrog yn gweithredu mor effeithlon â phosibl ac yn gallu cyfathrebu gyda dyfeisiau di-wifr o amgylch yr ysgol (yn ogystal â defnyddio’r rhwydwaith di-wifr pan fo’n briodol) dylent gael cardiau di-wifr â digon o gapasiti wedi’u gosod.

Dylai dyfeisiau newydd gael 802.11ac o rwydwaith di-wifr; IEEE 802.11a/b/g/n cydnaws o leiaf.

Dylai ysgolion ystyried y manylebau di-wifr a amlinellir yn Safon E ar gyfer perfformiad seilwaith di-wifr hefyd.

Dylai dyfeisiau sy’n cynnwys Bluetooth gael modd deuol Bluetooth 4.2 sy’n galluogi cysylltiadau â’r cynhyrchion Bluetooth ynni isel diweddaraf yn ogystal â thechnolegau cynorthwyol, clustffonau, bysellfwrdd, llygoden ac ati.

Nodwch: Nid yw Bluetooth yn cysylltu â’r rhwydwaith ardal leol ond mae’n darparu cysylltiad radio byr i ddyfeisiau perifferol.

Mae amgryptio yn sicrhau bod data sy’n cael ei gadw ar ddyfais yn gallu cael ei weld gan y bobl sydd wedi’u hawdurdodi i’w weld yn unig.

Dylai pob dyfais symudol hwyluso amgryptio data. Mae’n rhaid amgryptio holl ddyfeisiau athrawon ac unrhyw ddyfais sy’n debygol o adael safle’r ysgol neu gynnwys gwybodaeth sensitif.

Os oes angen storio data mewn dyfais gludadwy fel cof bach USB, mae’n rhaid amgryptio’r ddyfais hon er mwyn diogelu’r data.

Mae’n rhaid casglu, trin a storio’r holl ddata yn unol â’r Rheoliad Cyffredinol ar Ddiogelu Data (GDPR).

Pan fo angen storio data ar ddyfais gludadwy fel cof bach USB, dylid amgryptio’r ddyfais hon i ddiogelu’r data arno.

Gall cyfyngu’r defnyddwyr a’r cyfrifon sydd â hawliau mynediad breintiedig ar y ddyfais helpu i leihau’r potensial o golli data. Gall cyfyngu ar allu defnyddwyr terfynol i osod meddalwedd heb ei gymeradwyo fod yn fesur diogelwch defnyddiol hefyd.

Dylid ystyried a defnyddio trefniadau Atal Colli Data ar lefel polisi i sicrhau bod ysgolion yn hyderus bod gan yr holl fathau o ddefnyddwyr fynediad priodol i ddata sensitif ac ar gyfer rhannu’r data hwnnw.

Dylai pob dyfais symudol gefnogi amgryptio data hefyd. Mae’n rhaid i holl ddyfeisiau athrawon neu unrhyw ddyfais sy’n debygol o adael ysgol neu gynnwys gwybodaeth sensitif gael eu hamgryptio. Dylai’r datrysiad rheoli dyfais allu tracio pa ddyfeisiau sydd wedi’u hampgryptio neu beidio.

Dylid casglu, trin a storio pob data yn unol â’r Rheoliadau Cyffredinol ar Ddiogelu Data (GDPR).

Mae gwreiddweddau a meddalwedd sydd wedi’u gosod mewn dyfeisiau symudol er mwyn eu haddasu (‘jail break’) wedi’u cynllunio’n benodol i osgoi systemau diogelwch.

Felly, nid yw dyfeisiau sydd wedi’u haddasu yn addas i’w defnyddio mewn rhwydweithiau TG yr ysgol oherwydd risgiau diogelwch cynhenid.

Mae gwreiddweddau a meddalwedd sydd wedi’u gosod ar ddyfeisiau symudol er mwyn eu haddasu (‘jail break’) wedi’u cynllunio’n benodol i osgoi systemau diogelwch a dylid eu hystyried fel risgiau diogelwch posibl ar gyfer rhwydweithiau gan y gallant eu gadael yn agored i firysau.

Gwreiddweddau:

Rhaglen gyfrifiadurol ddirgel yw gwreiddwedd sydd wedi’u chynllunio i ddarparu mynediad breintiedig parhaus i gyfrifiadur gan guddio ei phresenoldeb yr un pryd. Heddiw, mae gwreiddweddau wedi’u cysylltu’n gyffredinol â maleiswedd – fel ‘ymwelwyr diwahoddiad’, mwydod, firysau – sy’n cuddio eu presenoldeb a’u camau gweithredu rhag defnyddwyr a phrosesau systemau eraill.

Torri’n rhydd (Jail breaking):

Torri’n rhydd, mewn cyd-destun dyfeisiau symudol, yw dileu cyfyngiadau gweithgynhyrchwr neu gludydd o ddyfais fel llechen neu ffôn symudol. Yn aml, fe’i defnyddir i basio dyfeisiau symudol ymlaen pan ddaw contract i ben a gellir eu defnyddio i ddarparu ffonau symudol i bobl ifanc yn eu harddegau’n aml.

Fodd bynnag, mae torri’n rhydd yn cynyddu’r perygl o heintio â maleiswedd neu hacio. Gall ‘ymwelydd diwahoddiad’ daro dyfais yn wael neu fe all tresmaswr gael mynediad iddi o bell. Gall unrhyw fesurau diogelwch a ddarparwyd gan weithgynhyrchwyr a rhaglenni trydydd parti a osodwyd fod yn anymarferol neu’n annibynadwy.

Rhaglen gyfrifiadurol faleisus yw ‘ymwelydd diwahoddiad’ sy’n twyllo defnyddwyr am ei gwir fwriadau. Gellir ei defnyddio i ymosod ar y system.