Hidlo cynnwys y we a diogelu ar-lein

Dylai pob cais rhyngrwyd a ddaw trwy rwydwaith ysgol gael ei sganio’n awtomatig gan ddatrysiad hidlo a diogelu ar-lein am gynnwys amhriodol a niweidiol.

Ysgolion i weithredu datrysiad hidlo a diogelu ar-lein sy'n hidlo cynnwys mewn amser real, ac yn gallu hidlo delweddau a fideo, yn ogystal â hidlo ar sail testun, sy'n effeithiol ar gyfer cynnwys amlieithog. Dylai'r datrysiad ddarparu hidlydd cynnwys ar-ddyfais ar gyfer dyfeisiau defnyddiwr terfynol yn ogystal â hidlydd ar-derfyn lle nad yw hidlo cynnwys y we ar-ddyfais yn ymarferol e.e. dyfeisiau clyfar (h.y. bod yr hidlo’n digwydd ar y ddyfais ei hun neu ar derfyn y pwynt ble mae rhwydwaith yr ysgol yn cysylltu â’r we).

Dylai ysgolion ystyried datrysiadau hidlo a diogelu ar-lein gyda galluoedd adrodd llawn i ganfod a mynd i'r afael ag achosion posibl o dorri diogelwch neu bolisi. Gall defnyddio hidlydd ar ddyfais ddangos y trywydd archwilio llawn ar y we ar gyfer rhybuddion diogelu wrth ddefnyddio dyfais sy'n eiddo i'r ysgol, naill ai yn yr ysgol neu'r tu allan i rwydwaith yr ysgol.

Ar gyfer dyfeisiau Apple iOS, rhaid i ysgolion ystyried y canllawiau sydd wedi'u datblygu gan Lywodraeth Cymru.

Er mwyn gallu monitro gweithgarwch defnyddiwr ar y rhyngrwyd yn effeithiol, yn ddelfrydol dylai’r cynnwys gael ei hidlo drwy ddefnyddio mynediad wedi ei ddilysu sy’n golygu bod y broses monitro yn gallu gwahaniaethu rhwng gwahanol ddefnyddwyr a rhoi rhybuddion diogelu sy’n effeithiol ac yn rhoi digon o wybodaeth.

Mae'n hanfodol bod rheolaethau sy'n briodol i oedran yn cael eu defnyddio ar draws pob rhwydwaith, gan gynnwys rhwydweithiau gwestai/ymwelwyr.

Mae defnyddio hidlydd cynnwys sy'n briodol i oedran yn elfen hanfodol i sicrhau bod gan ddysgwyr a staff fynediad at ddeunydd priodol a’u cadw'n ddiogel ar-lein ar yr un pryd. Dylid adolygu a gweithredu rheolaethau sy'n briodol i oedran yn unol ag AC3.

Mae'n hanfodol i ysgolion osod categorïau hidlo ar draws pob rhwydwaith er mwyn sicrhau bod cynnwys niweidiol yn cael ei rwystro'n gyson heb eu hatal rhag gallu cyflwyno'r cwricwlwm. Lle bo'n briodol, gellir cymeradwyo / gwahardd gwefannau penodol, a elwir hefyd yn restrau caniatáu/gwrthod, er mwyn sicrhau nad yw hidlo’r cynnwys yn cyfyngu ar ddysgu ac addysgu.

Gall pob tudalen gwe gynnwys nifer o gategorïau. Dylai'r datrysiad ar gyfer hidlo cynnwys y we a diogelu ar-lein sicrhau bod unrhyw gynnwys sy'n gysylltiedig â chategori wedi'i rwystro yn cael ei ganfod a'i rwystro.

Er mwyn sicrhau bod gan ysgolion ddulliau priodol o hidlo’r we yn ôl dosbarthiadau categori, mae Llywodraeth Cymru ac awdurdodau lleol wedi creu canllawiau y cytunwyd arnynt fel a ganlyn. Dylai ysgolion arbennig ac unedau cyfeirio disgyblion fabwysiadu'r categorïau a awgrymir ar y sail eu bod yn briodol yn ddatblygiadol ar gyfer dealltwriaeth wybyddol eu dysgwyr yn hytrach na’u gweithredu yn ôl eu hoedran cronolegol.

Mae'r pennaeth yn gyfrifol am benderfynu pa gynnwys sy'n cael ei rwystro neu ei ddadflocio yn unol â'r prosesau a ddiffinnir gan eich partner cymorth technoleg addysg.

Er mwyn cefnogi ysgolion i weithredu'r safonau hyn, mae Llywodraeth Cymru wedi datblygu'r datrysiad Websafe fel rhan o Rwydwaith Sector Cyhoeddus Cymru. Mae Websafe wedi'i achredu yn unol â safonau hidlo Canolfan Rhyngrwyd Mwy Diogel y DU. Mae Websafe yn cefnogi ysgolion i ddilysu eu defnyddwyr gan ddefnyddio eu manylion Hwb.

Dylai ysgolion sicrhau bod polisïau ac arferion monitro ar waith i ddiogelu dysgwyr ar-lein yn effeithiol.

Mae datrysiadau hidlo cynnwys y we yn defnyddio technoleg i fonitro gweithgarwch defnyddiwr. Dylai'r datrysiadau hyn gynhyrchu rhybuddion/adroddiadau diogelu pan ganfyddir cynnwys niweidiol neu amhriodol. Yn ategol i’r monitro, dylai bod ymarferwyr yn bresennol yn amgylchedd yr ysgol i arsylwi gweithgarwch ar-lein dysgwyr.

Rhaid i ysgolion sicrhau bod yr holl bolisïau ac arferion yn cael eu datblygu a'u cytuno gyda staff allweddol, gan gynnwys y person sydd wedi’i ddynodi i fod yn gyfrifol am ddiogelu, y partner cymorth technoleg addysg ac uwch dîm arwain yr ysgol. Rhaid nodi’r rolau sydd wedi eu neilltuo a rhoi cyfrifoldebau a chamau gweithredu clir iddynt i'w cymryd os bydd rhybudd diogelu. 

Rhaid i ysgolion addysgu dysgwyr a staff am ymddygiad ar-lein cyfrifol ac argymhellion ar gyfer diogelu preifatrwydd. Mae uwch dîm arwain yr ysgol yn gyfrifol am sicrhau bod holl staff yr ysgol yn deall eu rôl, yn cael eu hyfforddi'n briodol, yn deall ac yn cadw at bolisïau ac arferion ac yn gwybod pa gamau i'w cymryd i ymateb i adroddiadau a phryderon. 

Gall y gweithgaredd hwn ategu rhaglen addysg diogelwch ar-lein bresennol yr ysgol i helpu i addysgu dysgwyr am bwysigrwydd ymddygiadau ar-lein cyfrifol ac ystyriol. Am fwy o gyngor ac adnoddau, ewch i'r ardal Diogelwch ar-lein ar Hwb.

Mae'n hanfodol bod ysgolion yn sicrhau bod rhybuddion diogelu wedi eu galluogi a bod polisi clir i staff allweddol weithredu ac ymateb yn gyflym iddynt. Rhaid i ysgolion sicrhau bod holl staff priodol yr ysgol yn ymwybodol o'r broses i'w dilyn os bydd digwyddiad diogelu neu les ac i weithredu yn unol â pholisi'r ysgol.

Mae rhybuddion yn cynnig mesur diogelu ychwanegol i allu gweld ble gall defnyddiwr fod mewn perygl neu'n agored i gynnwys amhriodol neu niweidiol ar-lein. Mae rhybuddion diogelu yn cefnogi monitro mewn amser real ac yn cynhyrchu hysbysiadau y gall staff allweddol yr ysgol eu defnyddio i roi cymorth rhagweithiol i helpu i gadw dysgwyr yn ddiogel.

Dylid cynnwys rhybuddion diogelu yn y broses adolygu (AC6) a gallant gynorthwyo i benderfynu a oes angen cynnal adolygiad. 

Mae profi a monitro’r hidlydd cynnwys a’r broses ddiogelu ar-lein yn barhaus yn hanfodol er mwyn sicrhau eu bod yn parhau i fod yn effeithiol. Argymhellir bod hidlo cynnwys y we yn cael ei brofi gan ddefnyddio teclyn prawf hidlo Grid Dysgu De Cymru (SWGfL). Dylid gwneud hyn ar draws yr amgylchedd digidol mewn gwahanol leoliadau yn ogystal ag ar wahanol fathau o ddyfeisiau.

Mae'n hanfodol bod polisïau a phrosesau hidlo cynnwys a diogelu ar-lein yr ysgol yn cael eu hadolygu bob blwyddyn o leiaf i sicrhau eu bod yn cydymffurfio â’r gofynion statudol ac yn ymateb i anghenion addysgol sy'n esblygu. Dylid cynnal adolygiad hefyd os canfyddir risg diogelu, os oes newid mewn arferion gwaith neu pan gyflwynir technoleg newydd. 

Argymhellir bod uwch dîm arwain yr ysgol yn cytuno ar strwythur adolygu clir sy'n sicrhau bod y canlynol yn cael eu hasesu:

• gweithredu polisïau a gweithdrefnau diogelu a thechnoleg cysylltiedig
• rolau a chyfrifoldebau (gan gynnwys hyfforddiant staff)
• monitro mecanweithiau a strategaethau
• unrhyw rybuddion neu ddigwyddiadau diogelu a gafwyd ers yr adolygiad blaenorol

Anogir ysgolion i nodi arweinydd i oruchwylio’r adolygiad, gan fynd ati’n rhagweithiol i ofyn am adborth gan randdeiliaid, e.e. y person diogelu dynodedig, ymarferwyr ac arweinydd digidol, i nodi a mynd i’r afael â meysydd i’w gwella. Rhaid i'r mecanwaith adolygu fod â phroses glir ar gyfer ymchwilio, gweithredu a dweud yn glir wrth yr holl bartïon perthnasol beth yw’r camau gweithredu sy'n codi.

Dylai arweinydd yr adolygiad roi sicrwydd i'w corff llywodraethu bod y systemau hidlo cynnwys y we a diogelu ar-lein yn gweithio'n effeithiol.

Lle mae ysgolion yn darparu dyfais defnyddiwr terfynol sy'n eiddo i'r ysgol i gefnogi dysgwyr a staff gyda dysgu ac addysgu o bell y tu allan i rwydwaith yr ysgol, dylai dull o hidlo cynnwys y we a diogelu ar-lein fod wedi ei osod arno.

Mae'n hanfodol bod ystyriaeth yn cael ei rhoi i ddefnyddio a rheoli'r dyfeisiau hyn yn unol â'r Safonau Rheoli Dyfeisiau.

Pan fydd ysgol yn darparu dyfais i ddysgwr, argymhellir bod yr ysgol yn gweithredu dull o hidlo cynnwys a diogelu ar-lein trwy fynediad wedi’i ddilysu wrth gadw perchnogaeth a chyfrifoldeb rheoli dros y ddyfais. Gall hyn ddangos trywydd archwilio llawn o’r gweithgarwch ar y rhyngrwyd a chynhyrchu rhybuddion diogelu neu les i helpu i gadw dysgwyr yn ddiogel hyd yn oed wrth weithio gartref. 

Mae'n hanfodol bwysig bod ysgolion yn sicrhau bod amodau defnyddio derbyniol priodol yn cael eu cytuno gyda rhieni/gofalwyr wrth roi dyfeisiau i'w defnyddio y tu allan i rwydwaith yr ysgol. Yn aml, bydd rhieni a gofalwyr yn tybio bod yr ysgol yn gyfrifol am yr holl ystyriaethau diogelu a lles ac felly dylai'r amodau defnyddio ei gwneud yn glir bod y rhiant/gofalwr yn gyfrifol am fonitro gweithgarwch ar-lein dysgwr gartref. Mae cyngor ac arweiniad pellach ar gael i rieni/gofalwyr.

Pan fydd ysgol yn 'rhoi' dyfais defnyddiwr terfynol i ddysgwr/teulu i helpu i wella cynhwysiant digidol yn eich cymuned leol, mae'n bwysig ei gwneud yn glir nad yw'r ysgol bellach yn gyfrifol am reoli’r ddyfais nac yn berchen arni. I gael cymorth pellach, gall ysgolion gyfeirio rhieni a gofalwyr at Get Safe Online sy'n rhoi gwybodaeth ddiduedd am ddiogelwch ar-lein.