Camwybodaeth

Gwybodaeth ffug neu anghywir yw camwybodaeth, a gall fod ar ffurf post ar y cyfryngau cymdeithasol, llun go iawn neu wedi'i olygu, clip fideo, memyn neu stori newyddion. Gall camwybodaeth gael ei rhannu'n anfwriadol heb i neb sylweddoli bod y wybodaeth yn ffug neu'n anghywir.

Mae twyllwybodaeth ar yr un ffurf â chamwybodaeth, ond mae'n cael ei chreu yn fwriadol i dwyllo, camarwain a dylanwadu. Gallai hyn fod at ddibenion personol, gwleidyddol neu economaidd. Gall twyllwybodaeth fygwth ein gwerthoedd a'n hegwyddorion, gan danseilio ein diogelwch, ein cymunedau a'n hymddiriedaeth.

Mae’r term newyddion ffug yn cael ei ddefnyddio i ddisgrifio cynnwys anghywir neu gamarweiniol sy'n aml yn syfrdanol neu'n emosiynol. Gall newyddion ffug gynnwys camwybodaeth, twyllwybodaeth neu'r ddau. 

Pennawd sydd wedi’i ddylunio i ddenu eich sylw a'ch annog i glicio ar ddolen sy'n mynd â chi i erthygl, delwedd neu fideo yw abwyd clicio. Yn hytrach na chyflwyno ffeithiau gwrthrychol, mae abwyd clicio yn apelio at eich emosiynau a'ch chwilfrydedd.

Mae ‘ffugio dwfn’ yn cyfeirio at lun neu fideo sydd wedi’i newid yn ddigidol gan ddefnyddio deallusrwydd artiffisial (AI). Gall creu delweddau ffug fel hyn gynhyrchu canlyniadau credadwy iawn sy'n ymddangos fel pe baen nhw’n dangos rhywun yn dweud rhywbeth neu'n gwneud rhywbeth na wnaethon nhw ei ddweud na'i wneud mewn gwirionedd.

Cyhoeddi gwybodaeth breifat yn fwriadol er budd personol neu breifat, yn ogystal â thrin cynnwys go iawn yn fwriadol. Er nad yw'r wybodaeth hon efallai'n ffug ei natur, mae'n cynnwys gwybodaeth sy'n cael ei lledaenu i achosi niwed.

Mae gan gamwybodaeth a'i lledaeniad y potensial i arwain at niwed ar-lein ac all-lein. Mae'n peri pryder mawr pan fydd pobl yn seilio penderfyniadau ar yr hyn a all fod yn wybodaeth ffug neu gamarweiniol, er enghraifft, ynghylch dewisiadau iechyd. Mewn papur trafod gan Ofcom 'Understanding online false information in the UK', mae enghreifftiau o niwed yn cynnwys:

• annog pobl i wneud penderfyniadau a allai niweidio eu hiechyd neu iechyd pobl eraill
• annog pobl i wneud penderfyniadau economaidd neu ariannol niweidiol
• tanseilio parch a goddefgarwch tuag at bobl eraill neu hyd yn oed sbarduno gwahaniaethu neu gasineb
• niweidio cyflwr neu iechyd meddyliol pobl (er enghraifft, drwy achosi gorbryder neu straen)
• niweidio ymddiriedaeth neu danseilio cyfranogiad mewn sefydliadau a phrosesau cymdeithasol neu ddemocrataidd (megis etholiadau)
• tanseilio hyder ac ymddiriedaeth y cyhoedd mewn ffynonellau newyddion a gwybodaeth
• creu dryswch, ansicrwydd neu amheuaeth mewn ffyrdd eraill ynghylch digwyddiadau neu dueddiadau hanesyddol, cyfredol neu yn y dyfodol, gan arwain at benderfyniadau neu gamau gweithredu niweidiol